Những lợi ích tiến hóa của psychopathy ở con người là gì (nếu có)?

Mọi người đã đưa ra suy đoán rằng psychopathy và những đặc điểm tính cách liên quan tới việc phản xã hội có thể lan truyền thông qua chọn lọc tự nhiên khi chúng chiếm số ít trong dân số. Hãy cùng xem qua khuôn mẫu hoạt hình của psychopath, một kẻ vô đạo đức, vị kỷ và thiếu hụt sự đồng cảm.

Rất dễ để hình dung ra những tình huống mà những đặc điểm tính cách đó có thể có ích. Rào cản đạo đức ngăn chúng ta không ăn cắp, đâm lén anh em, và bất kì hành động vi phạm chuẩn mực xã hội nào khác. Nói chung là, cuộc đời này trao cho ta rất nhiều cơ hội để thăng tiến bản thân thông qua mấy trò bất nhân. Tương tự như vậy, sống ích kỷ và thiếu sự đồng cảm cho phép bạn lợi dụng người khác mà không cần phải quan tâm những hậu quả sẽ xảy đến với họ.

Nhưng cái giá phải trả cho psychopathy cũng rất lớn. Psychopaths không có bạn, và không thể xây dựng những mối quan hệ sâu sắc, bởi vì họ sẽ phản bội lại sự cam kết bất cứ khi nào nó thích hợp với họ. Thế nên psychopaths chỉ có thể phát triển mạnh mẽ trong vài tình huống (1) họ ở trong một xã hội rộng lớn nơi luôn có một nguồn cung liên tục những thằng ngu để lợi dụng (2) họ là những thần lừa tài ba sở hữu khả năng khai thác người khác mà không để bị bắt bài hoặc (3) họ đã tạo dựng được một chỗ đứng quyền lực, nên họ không cần những người bạn thực thụ nữa.

Hơn thế nữa, càng nhiều psychopaths trong xã hội, càng ít lợi ích cho psychopathy. Psychopathy chỉ có lợi khi tồn tại những nạn nhân ngây thơ; hai thằng psychopaths chả thu lợi được gì ở nhau từ việc lợi dụng qua lại cả, nhưng người bình thường sẽ xây dựng những mối quan hệ hợp tác lâu dài vốn sẽ đạt được nhiều lợi ích về sau. Và càng nhiều psychopath xuất hiện, mọi người sẽ ít tin tưởng lẫn nhau hơn, khiến cho việc lợi dụng của psychopaths ngày càng khó hơn khi mà phạm vi những nạn nhân tiềm năng cũng thu hẹp. Thế nên theo tiến hóa mà nói, bạn sẽ nhận thấy mức độ của psychopathy sẽ dao động ở tần suất thấp. Khi có quá nhiều psychopaths, psychopathy sẽ trở nên bất lợi; khi có quá ít psychopaths, sẽ rất có lợi khi làm một psychopath. Trong sinh học tiến hóa chúng ta gọi sự dao động này là “chọn lọc phụ thuộc vào tần suất”. (frequency-dependent selection)

Tuy nhiên, tôi sẽ thận trọng trong việc áp đặt phiên bản hoạt hình của psychopath lên thứ gì khác ngoài cấu trúc lý thuyết. Hầu hết mọi người đều có khả năng hành xử như một psychopath hoặc là một người bình thường tùy theo hoàn cảnh thích hợp. Ví dụ, cho một người quyền lực, họ sẽ bắt đầu cư xử ít đạo đức hơn và ích kỷ hơn. Những người được chẩn đoán là psychopaths (hay bất cứ thuật ngữ nào mà DSM đang dùng hiện tại) thường là những người bị tổn thương vùng não trước trán, làm cho họ bị suy giảm khả năng lên kế hoạch và rào cản đạo đức. Nói chung mấy người này không có tốt lành gì cho việc tiến hóa đâu tại họ thường hay ngồi sau song sắt lắm. Mặt khác, những CEO và những người quyền lực, địa vị cao thường thể hiện rõ những đặc điểm tính cách của psychopathy, nhưng dường như họ không bao giờ được chẩn đoán. Tất nhiên, họ có thể là những thành viên năng suất cao ở cộng đồng của mình bởi vì họ đủ khôn để duy trì những mối quan hệ và tuân thủ luật kể cả khi la bàn đạo đức của họ không mạnh mẽ.

Cũng có lý khi chúng ta nhìn nhận psychopathy là điểm trung gian của vài đặc điểm tính cách xét một cách độc lập, thay vì “theo gói”. Hầu hết các đặc điểm đó được phân chia đồng đều, thế nên ai đó cần phải đạt tới mức cực đại, kể cả khi chọn lọc tự nhiên chỉ đẩy mọi người hướng tới tâm của sự phân chia đó. Ví dụ, một người đạo đức thấp nhưng khả năng đồng cảm cao có thể không gặp vấn đề gì khi sự đồng cảm của họ khiến họ hành xử như thể họ tin vào những nguyên tắc đạo đức. Còn một người có đạo đức nhưng thiếu đi sự đồng cảm cũng khá là bình thường thôi. Một người ích kỷ nhưng tốt bụng và có đạo đức sẽ làm thủ lĩnh, không phải psychopath. Tuy nhiên, một số người sẽ đạt tới mức cực đại của ba điểm đó, và trong số đó, một số sẽ mất đi rào cản với khả năng lên kế hoạch và điều đó làm họ thể hiện những đặc điểm đó rõ rệt.

P/s: Trong ảnh là phim Daybreakers, phim này nói về một thế giới nơi mà vampire quá tải dân số so với human và điều này gây ra một bất lợi lớn là thiếu hụt nguồn thức ăn, thế nên dù cho vampire là một phiên bản cao cấp hơn của human, sẽ tốt hơn cho cộng đồng vampire khi chỉ duy trì số lượng cá thể ở một mức nhất định (và luôn thấp hơn human)