Tấm ảnh nổi tiếng này được chụp bởi nickname “Quỷ Cốc Tử” – nhiếp ảnh gia Ngô Trần Hải An. Anh An cho biết: “Đi chụp ảnh ở bùng binh ngã sáu Dân Chủ (Q.3, TP.HCM) thì thấy ông đạp xe ba gác. Hình ảnh ông và triết lý cuộc đời viết trên lưng xe cứ khiến tôi bâng khuâng. Tôi quyết định tìm cụ để chụp bộ ảnh. Khi tôi đến ngã ba đường Nguyễn Thượng Hiền đoạn giao với Điện Biên Phủ thì thấy cụ ở đó”.
“Ông Nam ba gác” tên thật là Dương Trần Thọ Nam, năm nay đã 67 tuổi. Hơn 35 năm đạp xe ba gác rong rủi mưu sinh trên khắp các con đường lớn nhỏ ở Sài Gòn, ông Nam vẫn chưa bao giờ có ý định từ bỏ nghề. Lý do đơn giản là vì yêu, ông yêu cái nghề này và luôn tôn trọng nó.
Ông Nam nhìn già hơn so với số tuổi của mình, thân hình gầy gò do liên tục lao động nặng trong một khoảng thời gian dài. Nước da rám nắng, ôm sát lấy cơ thể ông, để lộ những thớ thịt, tuy không to nhưng nhìn chắc chắn và khoẻ mạnh. Đôi mắt ông sâu và đục, khuôn mặt hằn sâu những nếp nhăn xếp lớp. Ông Nam có bộ tóc dài ngang vai, màu trắng bạc đầy lãng tử.
Điểm đặc biệt ở người đàn ông đầy hào sảng này là ông luôn cởi trần làm việc bất kể nắng mưa. Hỏi những người hàng xóm xung quanh, ai cũng cũng tỏ ra hào hứng khi nhắc tới ông Nam ba gác “Nghèo nhưng trọng tình nghĩa lắm.”
Chiếc xe ba gác của ông Nam khiến nhiều người thích thú bởi những câu viết hai bên thành xe. Ông Nam bày tỏ: “Tui ghiền ông Bùi Giáng. Thích đọc báo Thanh Niên, Tuổi Trẻ. Mê nhạc Trịnh Công Sơn và thấm triết lý nhà Phật. Tôi viết những câu trên này để nhắc nhở mình sống sao cho thiện lương”.
Được biết, ông Nam đặt tên cậu con trai út là Dương Hành Thiện, vì muốn con cũng sống theo tư tưởng của mình. Ở thành xe bên phải ông Nam ghi: “Khi tôi chào đời với hai bàn tay trắng. Lúc tôi trở về với cát bụi lại cũng hai bàn trắng tay. Hành trang tôi mang theo là cái ác và thiện mà thôi”. Bên kia thành xe là những câu ông hóm hỉnh chế từ nhạc Trịnh: “Bao nhiêu năm rồi làm mãi không dư. Loay hoay tính toán cho đời mỏi mệt. Trên đôi vai ta gánh nặng nợ tình. Trả hết cho người còn bộ xương khô”. Chính phong cách “lãng tử”, ở trần phơi mình dưới nắng mưa đạp xe và những câu viết trên chiếc xe ba gác làm ông Nam trở nên nổi tiếng. Có người gọi ông là “dị nhân” là vậy.
Ông Nam kể ông sinh ra ở Đà Nẵng, nhưng theo bố mẹ di cư vào Sài Gòn từ lúc ông còn nhỏ. Ông từng làm đủ thứ nghề để mưu sinh nhưng thất bại rồi cuối cùng thì đạp ba gác và gắn bó luôn. “Hồi trai trẻ vất vả lắm. Một mình tui bươn chải đủ thứ nghề như sửa xe, bán phụ tùng xe máy xe đạp, đạp xích lô… nuôi 3 đứa con ăn học. Có thời gian vợ chồng tui phải thường xuyên ăn cháo để dành dụm tiền cho con ăn học. Tui ghi câu “30 năm rồi làm mãi không dư” là vì có được bao nhiêu tiền cũng dồn hết cho 3 đứa con rồi. Nghèo khổ nên có còng lưng đạp xe nuôi con ăn học thành tài tui cũng vui”, ông Nam trải lòng. Hàng xóm phục ông Nam bởi chỉ nhờ chiếc xe ba gác mà 3 đứa con ông đã học thành tài. Cô con gái đầu tốt nghiệp Trường ĐH Kinh tế TP.HCM đang định cư tại Phần Lan. Cô con gái thứ hai dạy mầm non. Cậu út Hành Thiện tốt nghiệp ĐH về viễn thông đang làm việc cho một công ty lớn.
Từ khi vào nghề ba gác, ông Nam cho rằng mình luôn được nhiều người gọi chở hàng vì quý sự hiền từ, chân thật và hiểu sự hy sinh của người cha nghèo đối với con cái. Mỗi ngày nếu có những cuốc hàng để chở, ông Nam có thể kiếm được từ 300.000 – 400.000 đồng. Thời gian gần đây do dịch C.o.v.i.d-1.9 nên ông ít có hàng. Song, nghề đạp ba gác với ông bây giờ như cái nghiệp. “Tôi sẽ còn hành nghề cho đến khi không còn khách hàng nào gọi nữa”, ông Nam nói.
Theo chân ông Nam đến một nơi để chở hàng, bà chủ cửa hàng cho biết: “Xe ba gác máy chở nhanh hơn, nhưng tôi vẫn kêu bác Nam vì bác thật thà, vui tính. Chẳng bao giờ kì kèo hàng nặng nhẹ, cước nhiều hay ít”. Lão ba gác nói thêm: “Tui biết phận tui mà. Vừa già vừa đi ba gác đạp, đâu dám kén chọn. Ai thuê chở gì, đi gần hay đi xa cũng vui vẻ nhận lời”. Được biết, ông Nam từng đạp xe chở những cuốc hàng xa đến 15 km, đi hết hơn 2 giờ đồng hồ.
Niềm vui của ông Nam khi mỗi ngày gò lưng đạp ba gác không chỉ là kiếm được tiền trang trải cuộc sống gia đình mà ông còn đón nhận những tình cảm chân tình của mọi người dành cho mình. “Không chỉ những người láng giềng mà cả những người không quen gặp trên đường hỏi mình ngày nay có cuốc hàng nào chưa, tiền vô khá không… làm tui cảm động lắm”, ông Nam tâm sự.
…
Tổng hợp từ Quang Viên & Sài Gòn Bách Nghệ
