Câu hỏi đầu tiên mà bạn có thể bị hỏi bởi một người nào đó bạn gặp tại một bữa tiệc là “Vậy bạn làm nghề gì?”. Phụ thuôc vào sự ấn tượng của câu trả lời mà bạn đưa ra, người khác sẽ có mong muốn làm quen với bạn nhiều hơn, hay làm lơ với bạn.
Nếu muốn đọc một quyển sách luận bàn về các vấn đề xã hội, cung cấp cho ta tri thức mà lại mang tính giải trí nhờ giọng văn đầy dí dỏm thì Alain de Botton là một lựa chọn khôn ngoan. Nỗi lo âu về địa vị có lẽ là một niềm khuây khỏa cho ta sau một ngày quần quật bên ngoài để được sếp ngó ngàng và xem xét đến việc thăng chức hay việc vào top trong lớp học. Bằng cách mổ xẻ vấn đề thông minh và chi tiết, quyển sách cho ta một cái nhìn nhẹ nhàng hơn về việc phải giành bằng được một vị trí nào đó trong đời.
Quyển sách dày nhưng không nản bởi ta dễ dàng bị cuốn theo mạch tư duy logic cùng giọng văn vô cùng sắc sảo mà hóm hỉnh. Phần đầu tiên là việc phân tích nguyên nhân của căn bệnh âu lo vốn trở thành một căn bệnh của thời hiện đại do việc trăn trở làm sao để đạt được một địa vị trong đời. Nó lí giải nguyên do tại sao ta người ta lại cứ phải mải miết làm giàu mà vẫn thấy không thể nào thỏa mãn như thời đồ đá của cha ông ngày trước. Ông đã vạch trần mối ưu tư rất thầm kín của con người luôn muốn giữ gìn lòng kiêu hãnh. Ông đã truy tìm nguồn gốc của nỗi lo âu ấy xuất phát từ nỗi sợ bị “rơi ra khỏi tầm nhìn của nhân loại”. “Tiền bạc, danh vọng và sức ảnh hưởng có thể được định giá cao hơn như những dấu hiệu của, và phương tiện dẫn tới, tình yêu thay vì tự thân chúng là những mục đích cuối”.
Sau cùng thì tình yêu mới là mục đích tối hậu, nỗi cô đơn là sự đe dọa thường trực đến tâm lí khiến ta càng lao thân để tìm kiếm địa vị, mong muốn mình được nhận từ đó những sự quan tâm xứng đáng. Đồng thời, ông cũng nhìn thấy những nghịch lý rất tinh vi, chẳng hạn những kẻ càng kiêu ngạo lại thường là những kẻ mặc cảm nhất. Những kẻ hợm hĩnh lại là những kẻ đau đáu nhất về giá trị của chính mình. Và chúng ta, “…chính vì tình trạng không chắc chắn thâm căn cố đế về giá trị của chính ta, và chính vì mối ưu phiền ấy khiến chúng ta có xu hướng chấp nhận để cho các đánh giá của người khác đóng một vai trò quyết định trong cách ta nhìn nhận bản thân”. Ông còn phát hiện bản chất sự nặng nề của thất bại không nằm nhiều ở việc bạn làm mà nằm ở việc bạn đã đặt cược cho nó một niềm tin quá lớn.
Khi tìm được những căn nguyên sâu xa lẫn trực tiếp, ông tiếp tục vạch ra những giải pháp cụ thể. Theo trình tự định nghĩa, phân tích, chứng minh, giải pháp, bài bàn luận của ông vô cùng hợp lí và dễ bắt theo mạch. Ông đưa ra những số liệu để minh chứng cho thực trạng hiện tại và đưa đến những giải pháp khả dĩ. Chúng ta phải làm sao để giải quyết nỗi âu lo của mình? Có 5 mục được đề ra trong phần giải pháp chính là: Triết học, Nghệ thuật, Chính trị, Tôn giáo và Bohemian.
Trước hết triết học giúp ta đi tìm gốc rễ sâu xa, bản chất nội tại của hiện tượng và chỉnh từ đó. Nguyên nhân có thể đến từ nhiều phía nhưng giải pháp thì thuộc về bản thân ta. Ta có thể chọn cách tăng những thành công của mình lên hoặc giảm bớt kì vọng quá đà của chính mình. Ông cho ta thấy rằng giàu hay nghèo thực chất không quan trọng bằng việc tri túc, biết hài lòng: “Những người man rợ lõa lồ của Rousseau chỉ có vài thứ trong tay. Song,…, ít nhất họ cũng có thể bù khú trong sự giàu có lớn lao đến từ niềm khát vọng những thứ vô cùng nhỏ nhoi”.
Hay ông điểm qua nền chính trị đã kích thích tham vọng quá đà của con người ra sao. Tiếp đến, ông đưa ra những câu chuyện về tôn giáo, cho ta thấy sự phù phiếm của kiếp người. Những tranh ảnh về sự sụp đổ của những nền văn minh cổ xưa đã cho thấy sự suy tàn cả vạn vật trước thời gian. Và cuối cùng, ông nhắc đến lối sống của những Bohemian, tiết chế tối đa những đòi hỏi về vật chất và hưởng thụ đời sống bằng cách sáng tạo nghệ thuật.
Đây không phải là một kim chỉ nam hướng dẫn cách bạn sống. Nó chỉ phân tích vấn đề từ nhiều phía để đưa ra một cách nhìn sáng rõ về vấn đề mình phải đối mặt từ đó mà tự mình lựa chọn một cách sống. Quyển sách này cũng đem đến những tri thức hữu ích mà vẫn đảm bảo được tính giải trí, có thể đọc khi thư giãn do giọng văn đầy hóm hỉnh.
Nhiên Xuân.
