Thời phong kiến, quan niệm về trinh tiết phụ nữ rất nặng nề. Vậy nhưng trong nhiều triều đại, vẫn có những bà hoàng hậu được vua cưới về khi đã có chồng con đàng hoàng. Đa phần những cuộc hôn nhân như vậy đều xuất phát từ những mưu đồ chính trị của nhà vua hay của vương triều. Có cuộc hôn nhân hạnh phúc, nhưng có những cuộc tan rã ngay sau đó.
1. Đinh Tiên Hoàng cưới mẹ của Ngô Nhật Khánh (?)
Đinh Tiên Hoàng là vị hoàng đế mở nền chính thống cho các triều đại phong kiến trong lịch sử Việt Nam. Lên ngôi sau khi dẹp yên “loạn 12 sứ quân”, nên ông luôn tìm cách khống chế tầm ảnh hưởng của các sứ quân và hậu duệ của họ, trong đó có cả biện pháp dùng hôn nhân.
Theo dã sử, năm 968, sau khi Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi, đã lấy mẹ Ngô Nhật Khánh làm hoàng hậu đồng thời gả con gái là công chúa Phất Kim cho Nhật Khánh, hơn nữa còn cho em gái của Nhật Khánh lấy con mình là Nam Việt Vương Đinh Liễn.
2. Vua Lê Hoàn cưới vợ của vua Đinh Tiên Hoàng
Bà Dương Vân Nga là vợ vua Đinh Tiên Hoàng, mẹ của hoàng tử Đinh Toàn. Năm 979, vua Đinh cùng con trai là Nam Việt vương Đinh Liễn bị thái giám Đỗ Thích giết hại, Đinh Toàn mới 6 tuổi được tôn lên ngôi vua. Bà được tôn lên làm Hoàng Thái hậu.
Nhà Tống biết được tình hình triều đình Nam quốc đang có bất ổn nên cho quân sang xâm lược. Lê Hoàn được tôn lên làm vua, chỉ huy binh sĩ chiến thắng quân Tống. Chính Dương Vân Nga là người đem long bào khoác lên người Lê Hoàn. Hai năm sau, Lê Hoàn lập Dương Thái hậu làm Đại Thắng Minh hoàng hậu, cùng 4 bà vợ khác của vua.
3. Trần Thái Tông lấy vợ của anh
Trần Cảnh lấy vua cuối nhà Lý là Lý Chiêu Hoàng làm vợ, được nhường ngôi, Lý Chiêu Hoàng được đổi làm Chiêu Thánh hoàng hậu. Đến năm 1237, thấy Chiêu Thánh chưa có con, mà chị của công chúa là Lý Thuận Thiên, vợ của anh vua là Trần Liễu, đã có mang ba tháng, Thái sư Trần Thủ Độ mới lập kế cướp Thuận Thiên về làm vợ vua, “hòng mạo nhận (đứa con trong bụng công chúa) để nhờ về sau”. Cuộc cướp vợ trắng trợn này khiến Trần Liễu dấy quân làm loạn ở sông Cái, còn Trần Thái Tông cũng vì xấu hổ mà bỏ lên núi Yên Tử.
Nhưng trước sự cứng rắn của Trần Thủ Độ, vua Thái Tông đành phải trở về kinh thành, Trần Liễu thì xin hàng, còn những người theo làm loạn đều bị giết cả. Người con đầu do Thuận Thiên hoàng hậu sinh ra là Trần Quốc Khang cũng không được lập làm thái tử, mà ngôi vị này được dành cho người con chính thức của Thái Tông và Thuận Thiên là Trần Hoảng, tức vua Trần Thánh Tông sau này.
Ngoài việc lấy vợ của anh, vua Trần Thái Tông còn đem vợ mình là Chiêu Thánh gả cho vị tướng có công là Lê Phụ Trần.
4. Lê Thần Tông lấy vợ của bác
Bà Trịnh Thị Ngọc Trúc, là con gái thứ của chúa Trịnh Tráng. Trước bà được gả cho Cường quận công Lê Trụ, ở hàng bác họ vua Thần Tông, đã có hai con. Sau vì ông phạm tội nặng, bị giam ngục rồi mất.
Theo “Đại Việt sử ký toàn thư”, đến năm bà 36 tuổi (1630) chúa Trịnh Tráng lại gả bà cho Lê Thần Tông, được tấn phong làm Hoàng hậu. Lê Thần Tông khi lấy bà Ngọc Trúc kém bà tới 13 tuổi, cả triều đình đều can, vua gạt đi và nói: “Đã trót rồi, lấy gượng vậy”. Sử ghi “từ đó trời mưa dầm không ngớt”. Tuy nhiên bà Ngọc Trúc không sinh cho vua người con nào.
Chính vì vua Thần Tông cam chịu mọi sự sắp đặt của chúa Trịnh, nên các sử gia đời sau bình luận: “Vua với nhà chúa vui vẻ hòa hợp một nhà, dồi dào phong thái thuần hậu hòa mục; ung dung rủ áo chắp tay mà hưởng lộc trời. Thế chẳng tốt đẹp sao!”.
5. Vua Gia Long lấy vợ của vua Cảnh Thịnh
Công chúa Lê Ngọc Bình là con út của vua Lê Hiển Tông và Chiêu nghi Nguyễn Thị Điều,là em gái công chúa Ngọc Hân. Năm 1792, vua Quang Trung bất ngờ qua đời, Thái tử Quang Toản mới 9 tuổi lên ngôi vua, lấy niên hiệu là Cảnh Thịnh. Năm 1795, Lê Ngọc Hân làm mối Ngọc Bình cho vua Cảnh Thịnh, công chúa trở thành vợ Quang Toản khi vừa tròn 10 tuổi.
Do vua Cảnh Thịnh còn bé, các đại thần bất hòa, chính sự suy vong, nên triều đình Tây Sơn không còn chống cự lại được trước sự phản công của chúa Nguyễn Ánh. Sau khi đánh bại ấu chúa nhà Tây Sơn, thấy hoàng hậu trẻ đẹp, vua Gia Long liền lấy làm vợ.
Mặc cho các cận thần kịch liệt phản đối vì “thiên hạ thiếu gì đàn bà mà lại lấy thừa vợ của giặc”, vua Gia Long vẫn bỏ ngoài tai tất cả, ông cho rằng: “Tất cả giang sơn này, cái gì mà ta không lấy từ trong tay giặc, cứ gì một người đàn bà?”.
Sau đó được vua Gia Long đưa bà vào cung làm Chiêu viên và sinh được hai hoàng tử là Quảng Uy công Nguyễn Phúc Quân và Thường Tín công Nguyễn Phúc Cự cùng 2 công chúa là Ngọc Khuê và Ngọc Ngôn.
Bà mất năm 1810, khi mới 25 tuổi. “Đại Nam thực lục” ghi vắn tắt: “Chiêu viên là Lê thị (con gái út của Lê Hiển Tông) mất, tặng Đức phi, an táng ở Trúc Lâm, lập từ đường ở Kim Long”.
