Báo VietTimes đã có cuộc trao đổi với ông Lê Nghiêm, nguyên Cục trưởng Thông tin Đối ngoại, Bộ TT&TT về diễn biến xung đột Nga-Ukraine
PV: Việc Nga đưa quân vào Ukraine có vi phạm luật pháp quốc tế không? Nếu có thì vi phạm những quy định nào, thưa ông? Nó có vi phạm tập quán ứng xử của quốc tế không, thưa ông?
Ông Lê Nghiêm: (trích)
“… Việc Nga tấn công Ukraine bằng vũ lực vào lãnh thổ của Ukraine không thể viện dẫn quyền tự vệ chính đáng theo điều 51 của Hiến chương Liên Hợp Quốc. Muốn viện dẫn quyền tự vệ phải có một cuộc tấn công vũ lực (armed attack), trong khi Ukraine chưa hề tấn công vào lãnh thổ nước Nga.
Việc Nga tấn công Ukraine bằng vũ lực vào lãnh thổ của Ukraine cũng không thể viện dẫn quyền tự vệ tập thể cùng với “Cộng hoà nhân dân Donetsk” và “Cộng hoà nhân dân Luhansk” theo điều 51 của Hiến chương Liên Hợp Quốc bởi vì 2 thực thể Donetsk và Luhansk không phải là hai quốc gia có chủ quyền.
Do vậy, tất cả các lập luận pháp lý của Nga đưa ra đều không thuyết phục, tất cả đều không thể dùng để biện minh cho hành vi tổng tấn công Ukraine, vi phạm Hiến chương Liên Hợp Quốc, vi phạm Luật quốc tế.”
PV: Có nhiều ý kiến tán thành Nga đưa quân vào Ukraine. Trước đó Nga đã đưa ra một số đề xuất an ninh cho Mỹ/NATO nhưng đều bị bác bỏ. Dù sao Nga là một cường quốc, họ cần phải bảo vệ mình. Giả sử Nga đặt tên lửa ở một nước sát nách Mỹ, liệu Mỹ có để yên không? Phải chăng Mỹ và NATO đã quá đà, sai lầm khi không nhận thấy trước phản ứng của Nga? Ông nhìn nhận thế nào về phân tích trên?
Ông Lê Nghiêm:
“Mỹ, NATO và Nga có sự cạnh tranh chiến lược và có các vấn đề mâu thuẫn chưa giải quyết được. Nga có những yêu cầu được coi là chính đáng về an ninh ở sườn phía Tây nước này. Nhưng “mối đe dọa” đối với an ninh của Nga mới chỉ là tiềm tàng, chủ yếu là đe dọa mong muốn khôi phục ảnh hưởng của Nga đối với vùng lãnh thổ cũ thuộc Liên Xô. Mâu thuẫn hai bên chưa đến mức xảy ra một cuộc khủng hoảng như cuộc khủng hoảng tên lửa chiến lược ở Cuba 60 năm trước. Mà cuộc khủng hoảng tên lửa ở Cuba cuối cùng cũng được giải quyết bằng đối thoại.
Trên thực tế, các kênh đối thoại luôn luôn có sẵn để giải quyết các mâu thuẫn giữa các nước lớn, giữa Mỹ và Nga cũng như giữa Mỹ và Trung Quốc.
Trong cuộc cạnh tranh chiến lược, các nước lớn ngày nay thực hiện nhiều biện pháp khác nhau, như chiến tranh thương mại, chiến tranh công nghệ và chạy đua vũ trang nhưng đều tránh giải quyết mâu thuẫn bằng vũ lực. Việc một nước lớn đơn phương phát động một cuộc tấn công tổng lực vào một nước có chủ quyền là không thể chấp nhận và không có lý lẽ nào có thể biện bạch.”
PV: Ai cũng hiểu, nền chính trị thế giới phần lớn bị chi phối bởi các siêu cường. Phải chăng các nhà lãnh đạo Ukraine đã quá “hồn nhiên” khi không cân bằng được mối quan hệ giữa Nga, Mỹ và NATO?
Ông Lê Nghiêm:
“Việc các nước nhỏ nằm cạnh và bị kẹt trong cuộc cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn là một bất lợi địa chính trị. Hai con voi vật nhau, thì cỏ cây khó tránh khỏi bị giẫm nát.
Trên thực tế, đã có một số nước nhỏ khôn khéo sử dụng ngoại giao cây tre, cân bằng quan hệ với các nước lớn mà đã thoát hiểm, không bị lôi cuốn vào chiến tranh, như trường hợp Thái Lan, Thụy Điển.
Tuy nhiên trong nhiều trường hợp, thì nước nhỏ dù có khôn khéo, linh hoạt đến mấy cũng chỉ trì hoãn mà không tránh được chiến tranh.
Trong Thế chiến II, nhiều nước cũng khôn khéo, nhượng bộ Đức quốc xã (như Bỉ, Hà Lan, Phần Lan), nhưng cuối cùng cũng không tránh được chiến tranh.
Năm 1946, chính quyền non trẻ của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã tìm mọi cách nhân nhượng để không phải đánh nhau với Pháp, nhưng như cụ Hồ đã nói: Chúng ta càng nhân nhượng, thì Thực dân Pháp càng lấn tới, vì chúng quyết tâm cướp nước ta một lần nữa!
Các thế lực cường quyền tiến hành chiến tranh để thực hiện tham vọng bá quyền của họ, áp đặt sự thống trị lên nước nhỏ, biến nước nhỏ thành chư hầu, nô lệ, không chấp nhận nước nhỏ là một nước độc lập, tự do, hùng cường. Trong bối cảnh đó, nước nhỏ không thể dùng sự khôn khéo, cân bằng quan hệ mà tránh được chiến tranh.
Để tránh được chiến tranh, một dân tộc cần đoàn kết muôn người như một, quyết tâm bảo vệ tự do, độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ. Với chính nghĩa và lẽ phải, biết phát huy sức mạnh tổng lực cả dân tộc, kết hợp được sức mạnh dân tộc với sức mạnh của thời đại, một dân tộc hoàn toàn có thể làm thất bại mọi âm mưu xâm lược của các thế lực cường quyền.”
Lịch sử thế giới hiện đại
