Nếu như trong bối cảnh thời trang nhanh ngày càng phát triển mạnh mẽ và lên mức “Siêu nhanh” với ví dụ cụ thể là Shein hay sự phát triển của các sàn thương mại điện tử không sàng lọc thương hiệu thời trang để các nguồn hàng không rõ nguồn gốc, xuất xứ với chất lượng kém tràn lan tại Việt Nam. Với hệ tư tưởng sử dụng đồ nhái, đồ ăn cắp và ngày càng “ăn liền” như hiện nay thì cần quan ngại về tương lai của nền công nghiệp thời trang nước nhà. “Đỏ” hơn một chỗ đó là dẫu rằng thu nhập bình quân của người Việt Nam cải thiện hơn rất nhiều so với giai đoạn trước – khi mà vẫn có thể thông cảm được khi mặt bằng chung nền kinh tế đất nước chưa cao nhưng giờ đây mọi thứ đã khác. Thì việc đối tượng sử dụng thời trang nhiều nhất, chủ lực nhất và trong trung đoạn vẫn là “Người trẻ”. Nhưng rõ ràng rằng, cách sử dụng thời trang và nhận thức về sự phát triển chung vẫn là chưa cao.
Với những lý luận và tư tưởng Nếu..thì rất trời ơi, đất hỡi. Có thể nó đúng với các bạn nhưng nó không hề tốt cho sự phát triển của cộng đồng thời trang Việt Nam, mặt bằng chung của nền công nghiệp này. Với góc nhìn của một người hoạt động – phát triển và nghe lời chia sẻ của rất nhiều anh/chị/bạn bè trong ngành thì rõ ràng để cho Thời trang Việt Nam phát triển đúng mực và không bị lệch lạc thì người mua- chính là thị trường đóng vai trò quan trọng trong việc nuôi dưỡng và phát triển các thương hiệu nội địa.
Nhưng đâu đó, vẫn còn những “Tại vì tôi thấy hợp với bản thân mình – giá tiền của mình. Nên tôi chọn hàng fake”. “Khi nào Việt Nam bằng ngoại quốc thì lúc đó tôi mới xài hàng real”. “Cần gì, cứ rẻ là mua” thì chắc chắn chúng ta sẽ bị nuốt chửng bởi các thương hiệu quốc tế, các mặt hàng kém chất lượng hay không rõ nguồn gốc như thế này.
Để làm rõ hơn, không khó khăn gì khi dạo qua các nền tảng mạng xã hội được giới trẻ yêu thích sử dụng – chúng ta thấy được những màn quảng cáo, những “reviewer” trẻ măng đang hướng đối tượng người xem (cũng trẻ không kém) sử dụng các sản phẩm từ trên các nền tảng thương mại điện tử không rõ nguồn gốc. Về chất lượng kém hay không thì nó phụ thuộc vào độ may rủi của người mua. Nhưng nó tạo ra một thói quen tiềm tàng ngay từ bây giờ đó là “Quen với thời trang rẻ” ăn sâu vào ý thức – không ít thì nhiều tới đại đa số khách hàng trẻ. Mà đã ăn sâu vào rồi thì rất khó thay đổi được định kiến nếu người trẻ đó trưởng thành. Đó là chưa kể sự thâm nhập của các hãng thời trang siêu nhanh như SHEIN, mở đường cho các công ty ăn theo khác chắc chắn sẽ dựa vào mô hình đó phát triển sắp tới.
Dựa vào mức độ mua sắm và report của các bên thứ ba, có thể lấy ví dụ trung bình cho 1 đối tượng shopping thời trang tại Việt Nam với mức budget là 1.000.000 đ. Rõ ràng khi mua 1 sản phẩm fake hay nhập tại Trung Quốc cạnh tranh khốc liệt về giá, mức chi tiêu sẽ bị thâm hụt và không còn lựa chọn với các items đến từ thương hiệu nội địa. Nó đẩy tới mức khách hàng nội địa cho chính local brands bị giảm sút nghiêm trọng. Đó là điều hại thứ nhất. Thứ hai là để cạnh tranh, nhiều local brands chấp nhận giảm mức giá của mình xuống. Đồng nghĩa là phải cắt giảm chi phí sản xuất – chất lượng kém hơn, tệ hơn. Và cuối cùng hệ tư tưởng “Quen với thời trang rẻ” sẽ dần dần phá hủy mặt bằng chung của nền công nghiệp thời trang Việt Nam. Vòng luẩn quẩn ấy đã xuất hiện từ lâu, không phải chỉ từ bây giờ nếu ai đó quan sát kỹ thị trường Việt và nó ngày càng bành trướng hơn khi “Mạng xã hội” trở thành nơi để thể hiện fashion ngày càng rộng hơn.
Nếu ai đó tranh cãi với mình rằng là các thương hiệu uy tín, chất lượng đã có một tệp khách hàng riêng của họ và họ đã nhận thức về tính thiết kế, chất lượng của brands đó thì xin thưa – đó chỉ là ngắn hạn, còn trung và dài hạn là tăng mảng thị trường, up-scale về business model – về market. Không thể nào phát triển xa hơn với chỉ một nhúm nhỏ những người như vậy. Cái quan trọng là thị trường trở nên thông minh hơn, nhận thức tốt hơn. Có thế mặt bằng chung và là bước đà cho thời trang Việt Nam phát triển tốt hơn được. Người mua nhận thức được họ đang mặc gì, sử dụng gì và họ chi trả tiền vì cái gì. Thương hiệu, chất lượng nó ra làm sao. Còn nếu bị cuốn vào guồng quay kia thì đó là một điều khó mà thay đổi.
NHỮNG THỨ ĐỨNG ĐẰNG SAU
Đó chính là các nhà thiết kế trẻ, những fashion designer tiềm năng của Việt Nam còn đang ngồi trên ghế đại học – của những nơi đào tạo họ. Họ cần một thị trường nuôi dưỡng được tinh thần, mua sản phẩm và sử dụng sản phẩm để có thể nuôi sống chính bản thân và thương hiệu của họ. Một năm, từ các lò đào tạo Văn Lang – Tôn Đức Thắng – ĐHBK hay RMIT sản sinh ra biết bao người làm thiết kế về thời trang. Thị trường Việt Nam trẻ, sôi động nhưng nếu mindset như thế này thì có thể là tiềm năng cho các fashion designer trẻ Việt Nam thể hiện bản thân hay không? Hmmm. Rồi biết bao người phải bỏ dở ước mơ để nhảy sang làm nghề khác. Có rất – rất -rất nhiều rồi. Những tên tuổi thiết kế mà chúng ta biết, họ có được sự trợ giúp – may mắn và tài năng rất nhiều mới có thể tồn tại được tới bây giờ.
Đó chính là chuỗi dây chuyền và sản xuất.
Nếu ai cũng mua hàng nhập Trung Quốc, nếu vẫn còn sử dụng hàng Fake thì muôn đời chúng ta chỉ là kẻ “Gia công” của các nước lớn. Số tiền mà các bạn bỏ ra đâu chi trả cho công nhân hay thợ may Việt Nam mà nó được chi trả cho ngoại quốc. Nếu nhu cầu về các hãng nội địa lớn hơn, nhu cầu về các xưởng sản xuất lớn hơn. Bắt buộc các chủ xưởng phải nâng cấp kĩ năng, tay nghề của thợ – bắt buộc phải nâng tầm sản xuất để đáp ứng các thiết kế ngày càng khó hơn của các nhà thiết kế Việt Nam ở quy mô rộng hơn, lớn hơn và với chi phí hợp lí hơn. Chứ không phải là lắt nhắt nhỏ giọt như bây giờ.
Khi nguồn cung ứng, sản xuất và thiết kế tạo thành một hệ sinh thái khép kín tốt để cung cấp cho một thị trường nhận thức tốt thì mới mong đợi bề mặt chung của nền công nghiệp thời trang Việt Nam phát triển tốt hơn được.
Còn nếu không, chẳng mấy chốc – chúng ta sẽ bị nuốt chửng bởi các tập đoàn đa quốc gia, nuốt chửng bởi thị trường hàng thứ cấp và phải “bán máu” cho các nước lớn. Chất xám cũng từ đó mà bị chảy ra mà thôi
Trí Minh Le
