Tác giả: Niklas Göke
Nếu được Thần Đèn ban cho hai điều ước, bạn sẽ yêu cầu điều gì?
Trước khi đòi hỏi về cuộc sống giàu sang và vĩnh hằng, tôi sẵn lòng “lãng phí” một điều ước của mình để cho tất cả mọi người thấy được biểu đồ sau, rằng nó từ cuốn sách “Giả thuyết về hạnh phúc” (The Happiness Hypothesis) của Jonathan Haidt – một trong những những nhà Tâm lý học hàng đầu thế giới. Trong cuốn sách này, tác giả đã đưa ra một lời khẳng định đơn giản:
Tình bạn – không phải niềm đam mê – là nền tảng của tình yêu đích thực và trường cửu.
Trong bất kỳ mối quan hệ lãng mạn nào, có hai loại tình yêu tồn tại song song, đó là: tình yêu đam mê (Passionate love) và tình yêu đồng hành (Companionate love).
Tình yêu đam mê (Passionate love) giống như một chuyến tàu lượn siêu tốc đầy cảm xúc. Nó chính là thứ chất gây nghiện. Nó khiến bạn bị kích thích. Nó khiến bạn cực kỳ bối rối. Và sự si mê, ham muốn, những khuấy động tình dục lóe lên như tín hiệu đầu tiên của tình cảm lãng mạn.
Những điều đó, tất cả chúng ta đều cảm nhận được. Quan sát nửa kia và bị mê hoặc bởi họ. Không thể rời mắt khỏi đối phương. Và rồi, mỗi giây, mỗi phút trôi qua giống như thứ ma thuật nào đó. Chúng ta không muốn họ rời đi, chúng ta nghĩ rằng mình sẽ không bao giờ phải tiêu hóa bất kỳ thứ gì một lần nữa và đắm chìm trong nụ hôn với mong ước nó sẽ kéo dài mãi mãi.
Tất nhiên, không ai có thể làm được làm được điều đó. Con người là những sinh vật sống theo thói quen. Chúng ta quyến luyến với những thú vui tuyệt vời nhất và vì vậy, trong cuộc sống cũng như ở biểu đồ này, sự lãng mạn lên đến đỉnh điểm từ rất sớm rồi sau đó phải đối mặt với một chặng đường dài và dốc.
Đôi khi, nó không có nghĩa là cuối cùng. Trong hầu hết thời gian, tuy nhiên, chúng ta nhầm lẫn sự ra đi của mối tình lãng mạn vì vắng bóng của tình yêu đích thực. Nhưng nếu bạn đã từng trò chuyện với một cặp vợ chồng già, rất có thể, bạn sẽ có cảm tưởng rằng cũng là bình thường khi mối quan hệ dài lâu theo năm tháng làm vơi đi đam mê, say đắm thuở ban đầu.
Thật vậy, đồ thị cũng đã cho thấy: Trong suốt 60 năm cuộc đời, ngọn lửa của sự lãng mạn có thể chấp chới nhưng không bao giờ tắt hẳn. Thay vào đó, nó trở thành một vết cháy chậm và ổn định. Sẽ chẳng bao giờ là vô ích nếu mua những bông hoa. Bạn luôn yêu thích một buổi hẹn hò âu yếm tự nhiên nhưng sẽ ra sao nếu bạn không được “ân ái” với nửa kia trong nhiều ngày. Có lẽ, không lặp lại điều đó thường xuyên sẽ tốt hơn.
Khác với tình yêu đam mê, tình yêu đồng hành (Companionate love) là mối rằng buộc không bao giờ đứt gãy. Đó là lòng tin. Sự vỗ về. Tình thương. Nó sẽ luôn luôn ở đó mỗi khi bạn cần. Tình yêu đồng hành chính là cam kết cho tính yêu đích thực trường tồn.
Tôi muốn nói rằng tất cả đều ý thức về điều đó nhưng rất nhiều người trong chúng ta đã không làm thế – ít nhất là không phải trong mối quan hệ lãng mạn của mình. Và tôi biết bản thân mình cũng như vậy trong nhiều năm. Có một tri kỷ thời thơ ấu, đó là những gì tôi mong muốn bạn có được. Người cha mà bạn thương, cũng giống như người anh hay một người chị yêu mến bạn như đứa cô con gái của họ. Và đây chính là tình bạn đích thực. Và đây chính là tình yêu đồng hành.
Tình yêu đồng hành trái ngược với tình cảm anh em ruột thịt thắm thiết: Nó cần rất nhiều thời gian để hình thành. Nó gây dựng một cách chậm rãi nhưng bền vững qua năm tháng. Khi ta dõi theo, khi ta hỗ trợ lẫn nhau trong việc đối mặt, vượt qua những trở ngại, trong việc lớn lên, học tập và trở thành một con người hoàn thiện hơn, mối quan hệ – sự ràng buộc của tôi và bạn sẽ ngày càng bền chặt.
Không giống như sự buông bỏ tự động của mối tình lãng mạn, ở đây, chúng ta thường là những kẻ giơ tay chịu hàng quá sớm. Chúng ta không cho nó thời gian. Chúng ta không sử dụng lòng tin như sự tín nhiệm. Chúng ta hiểu sai, chúng ta mang theo những gánh nặng trong lòng và chúng ta bỏ chạy trước những tín hiệu khó khăn trong lần đầu tiên. Nếu bạn vẫn ở lại, quẩn quanh đâu đây, rất có thể, cuối cùng thì bạn có thể dõi theo, nhìn thấy các mối quan hệ nhảy vọt của mình – giống trong biểu đồ này.
Thật khó để nhớ tất cả điều này khi bạn đang yêu nửa kia đắm đuối. Không ai muốn nghĩ đến những lần ghé thăm bệnh viện hay trông nom một chú cún thay người khác khi ngọn lửa mới có vẻ đang nhen nhói trong lần hẹn hò thứ ba – nhưng đó chính xác là những gì chúng ta nên làm. Đó là những gì chúng ta cần ghi nhớ. Những cái nhìn sẽ chẳng kéo dài nhưng tình bạn thì có.
Lillian Marie Bounds sinh năm 1899. Ở độ tuổi 26, bà ấy đã kết hôn. Ba năm sau đó, Lillian đã đưa ra lời khuyên cho người chồng mê vẽ và mê phim hoạt hình của mình một vài lời khuyên rằng: “Ông đừng đặt tên cho nhân vật mới là Mortimer. Cái tên ấy nghe thật buồn. Còn Mickey thì sao nhỉ?”
May thay, chồng bà đã lắng nghe những lời khuyên ấy và vào ngày hôm ấy, chuột Mickey đã được ra đời. Walt Disney không sáng tạo ra Thần Đèn, nhưng bộ phim Aladdin mà ông ấy chịu trách nhiệm, về người bạn phép thuật của chúng ta, giờ đây đã được công nhận trên toàn thế giới.
Vì vậy, Thần Đèn thân yêu, hãy cho toàn bộ thế giới xem biểu đồ của Jonathan Haidt và đảm bảo rằng mọi người đều hiểu nó. Hãy đảm bảo mọi người hiểu rõ sự khác biệt giữa niềm đam mê và tình bạn, để chúng ta có thể ngừng nhầm lẫn giữa chúng và bắt đầu xây dựng mối quan hệ lãng mạn của mình trên nền tảng vững chắc của cả hai yếu tố này – với một chút nhấn mạnh về tình yêu đồng hành.
Niềm đam mê giống như ngọn lửa: sôi nổi, mạnh mẽ và hào hứng khi khởi đầu, thế nhưng — tất cả những ngọn lửa sẽ luôn luôn, cuối cùng, yếu đi, thành một ý niệm mơ hồ. Thứ ánh sáng yếu ớt sẽ là những gì còn lại.
Còn tình bạn – sự đồng hành, nó giống như một cây nho: mềm mỏng và mong manh khi nảy mầm, từ từ phát triển, không ngừng phát triển cho đến khi nó không thể phá vỡ, tràn đầy nhiệt huyết – một cái lưới đỡ lấy bất kỳ ai khi họ vấp ngã.
Mỗi ngày, ai đó lại đánh mất cơ hội của họ trong cuộc đời này, vô tâm với người bạn thân nhất của mình hay trao nụ hôn cho một người đã có thể nói lời chia tay.
Tôi đã dành phần lớn cuộc đời của mình ở khía cạnh thất bại ở biểu đồ này vì nhiều lý do khác nhau – phần lớn do bản thân tự tạo ra nhưng tôi sẵn lòng làm lại một lần nữa nếu có thể giúp Thần Đèn truyền đi thông điệp:
Tình yêu đích thực là về tình bạn, không phải đam mê.
Khi Lillian ở độ tuổi 90 tuổi, ai đó đã hỏi bà về cuộc hôn nhân với Walt. “Chúng tôi đã chia sẻ một cuộc sống tuyệt vời đầy thú vị và chúng tôi trân quý từng khoảnh khắc của cuộc hôn nhân này. Ông ấy là một người chồng, người cha, người ông tuyệt vời.”
Tôi không chắc hai người sẽ đồng ý với điều ước đầu tiên của tôi, nhưng hi vọng rằng họ sẽ chấp nhận nó. Vào thời điểm Walt qua đời năm 1966, họ đã bên nhau 41 năm.
