Nhà báo Mỹ W. Robert Moore đến thăm kinh đô Huế vào cuối mùa xuân năm 1930. Tại đây, ông đã có rất nhiều kỷ niệm thú vị khó quên. Có lẽ kỷ niệm đọng lại trong ông là về một cô thiếu nữ xinh đẹp. Người thiếu nữ xinh đẹp ấy được biết tới với tên Mệ Bông – một cái tên mang đầy màu sắc xứ Huế.
Mệ Bông tên thật là Nguyễn Thị Cẩm Hà. Thân mẫu của Mệ là Công chúa Mỹ Lương hay còn gọi là Bà Chúa Nhất. Thân phụ của Mệ là con trai của Diễn Lộc quận công Nguyễn Thân – Nguyễn Kế. Từ bé, Mệ đã nổi tiếng với vẻ đẹp dịu dàng và mê đắm lòng người.
Đàn tranh và ca Huế là những thứ Mệ thành thạo nhất. Từ thuở còn bé, Mệ đã vào cung hầu bà Thánh Cung. Hay được vào cung, nên Mệ thân với Vĩnh Thụy (tức vua Bảo Đại) lắm. Mệ còn kể rằng hay được bà Thánh Cung cho ăn đủ thứ đồ ngon. Mệ còn nấu ăn rất giỏi, món cá nục kho của Mệ khiến vua Bảo Đại rất hài lòng. Ngoài nấu ăn, Mệ cũng hãnh diện về tài vấn khăn nhanh mà đẹp đẽ, sắc sảo. Các bà trong nội cung, ai ai cũng thích được Mệ vấn khăn cho.
Mệ nhớ rất nhiều điều về các vị vua, các cung tần ngày xưa. Nào là vua Bảo Đại thích ăn rau và cá hơn thịt, vua Thành Thái thích điệu múa Nữ Tướng, hay việc Bà Thánh Cung bị bệnh khớp,…Mệ nhớ hết, lại còn rất rõ. Ký ức của Mệ thì xúc tích như lúc nào cũng sống động trong tâm khảm Mệ.
Năm 1948, tình hình chính trị khiến Mệ thành người chăn đơn gối chiếc. Chồng Mệ mất, để lại cho Mệ một mụn con gái. Niềm an ủi của Mệ lúc ấy là được sống với Đức Từ Cung và các mệnh phụ còn giữ lại phần nào nếp sống xưa. Niềm an ủi không kéo dài cho đến năm 1954, đứa con gái xinh đẹp của Mệ bỏ ra Bắc tìm cha. Biết tin, thần trí Mệ điên loạn. Đã vậy, Ngô Đình Diệm còn triệu Mệ làm cố vấn cho các yến tiệc trong Dinh Độc Lập. Cuộc đời đẩy đưa khiến Mệ cũng không quay về Huế nữa. Mãi đến năm 1975, Mệ mới gặp được người con gái đã đi biệt tích. Mệ xuống tóc để bày tỏ niềm hạnh phúc và gửi lời cảm tạ Trời Phật. Từ lúc đó, niềm vui của Mệ chính là dành thời gian để quay quần bên con bên cháu.
Đời người mấy ai tránh được Sinh – Lão – Bệnh – Tử. Thời gian dần thoi đưa đã khiến những người thân thương của Mệ ra đi trong âm thầm. Từ bà Ân phi Hồ thị, Hoàng hậu Nam Phương, Diệu phi Mai Thị Vàng, Hoàng thái hậu Từ Cung cho đến người em họ thân thiết của bà – Cựu hoàng Bảo Đại cũng từ biệt thế gian khiến bà muốn quên đi những ngày tháng ấy.
Trải qua biết bao thăng trầm lịch sử, nhìn đất nước ngày càng thay da đổi thịt, hẳn Mệ cũng mừng lắm. Nhưng Mệ nào tránh được vòng xoay sinh tử. Và rồi, Mệ Bông – chứng nhân lịch sử của triều đại vàng son – triều Nguyễn, đã qua đời ngày 19/9/2001 để lại tiếc nuối sâu sắc cho hậu thế.
