Loạt vụ “bắt quả tang” bếp ăn trường học nhập thực phẩm ôi thiu: Chuyên gia chỉ ra nguyên nhân

Chuyên gia cho biết, hiện chưa có văn bản pháp quy nào quy định rõ ràng về tổ chức và quản lý bữa ăn học đường. Bên cạnh đó, nhiều trường học chỉ cắt hợp đồng mà không tiến hành đình chỉ, cấm thầu, kiểm nghiệm độc lập và công khai dữ liệu vi phạm.

Liên tiếp các vụ suất ăn bán trú của học sinh không đảm bảo

Mới đây, một nhóm phụ huynh tại Trường Tiểu học Chu Minh (xã Quảng Oai, Hà Nội) bất ngờ kiểm tra bếp ăn trường học và phát hiện túi cá rô phi phi lê với những miếng cá đã ôi thối không thể ăn được. Ngoài ra, một rổ thịt được cho là đã rửa qua cho đỡ mùi ôi và nhớt nhưng vẫn không hết được mùi.

Ngay khi tiếp nhận thông tin từ phụ huynh học sinh, UBND xã Quảng Oai đã chấm dứt hợp đồng với đơn vị cung cấp suất ăn bán trú là Công ty Cổ phần Đầu tư & Thương mại Đào Lượng và lập biên bản xử phạt hành chính.

Trước đó, một vụ việc tương tự cũng đã xảy ra tại trường học ở xã Bình Minh. Theo bà Nguyễn Thị Nam, Hiệu trưởng Trường tiểu học Cự Khê (Hà Nội) cho biết, nhà trường đã quyết định chấm dứt hợp đồng với Công ty trách nhiệm hữu hạn Thương mại và dịch vụ xuất nhập khẩu Nhật Anh sau sự việc phát hiện trứng cút bốc mùi tại bếp ăn nhà trường.

Tương tự, suất ăn bán trú chỉ có 1 quả trứng, vài lát chả và canh rau tại Trường Tiểu học số 1 Ba Đồn (phường Ba Đồn, tỉnh Quảng Trị) cũng gây bức xúc dư luận, Hiệu trưởng nhà trường nhận trách nhiệm và xin lỗi phụ huynh, cam kết không để tái diễn.

Cần quy trách nhiệm cho các bên

Những vụ ngộ độc thực phẩm liên tiếp xảy ra trong trường học thời gian gần đây khiến xã hội không khỏi lo lắng. Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga cho rằng, đây là vấn đề đáng báo động và cần được nhìn nhận toàn diện — từ khâu tổ chức, quản lý đến nhận thức của phụ huynh và nhà trường.

Theo bà Nga, hiện nay do điều kiện công việc, phần lớn cha mẹ không thể đón con về ăn trưa nên lựa chọn cho con ăn bán trú tại trường để tiện cho việc học và nghỉ ngơi. Chính vì thế, số lượng học sinh ăn bán trú tăng nhanh kéo theo việc hình thành ngày càng nhiều bếp ăn tập thể trong trường học.

Các mô hình tổ chức bữa ăn học đường cũng rất đa dạng. Có nơi nhà trường tự nấu ăn, có trường thuê đầu bếp nấu tại chỗ hoặc ký hợp đồng với đơn vị cung cấp suất ăn sẵn. Cũng vì vậy, khâu kiểm soát chất lượng, an toàn vệ sinh thực phẩm ở mỗi nơi lại khác nhau — đây chính là “kẽ hở” khiến tình trạng ngộ độc thực phẩm có xu hướng gia tăng.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga nhấn mạnh, bữa ăn tại trường phải đảm bảo hai yếu tố cốt lõi: an toàn vệ sinh thực phẩm và cân đối dinh dưỡng. Thực tế cho thấy, bên cạnh nhiều trường làm tốt, vẫn còn không ít nơi chưa đáp ứng được yêu cầu này. Thời gian qua, báo chí và phụ huynh đã phản ánh nhiều bữa ăn của học sinh “quá đạm bạc” – chỉ cơm trắng, ít rau, món mặn sơ sài, khó đảm bảo năng lượng cho trẻ phát triển.

Theo bà Nga, việc tổ chức bữa ăn học đường hiện chưa có quy định chặt chẽ, mỗi trường đang làm theo cách riêng, dẫn đến thiếu sự thống nhất và khó kiểm soát chất lượng.

“Bữa ăn cho học sinh không hề đơn giản. Nhà trường vừa là đơn vị tổ chức vừa phải chịu trách nhiệm với hàng nghìn học sinh ăn tập trung mỗi ngày. Nếu khâu cung ứng hoặc chế biến thực phẩm có vấn đề, hậu quả sẽ vô cùng nặng nề”, bà Nga nhấn mạnh.

Theo nữ đại biểu, hiện chưa có văn bản pháp quy nào quy định rõ ràng về tổ chức và quản lý bữa ăn học đường. Vì vậy, rất cần rà soát và ban hành hướng dẫn thống nhất, quy định trách nhiệm của từng bên: nhà trường, đơn vị cung cấp thực phẩm, cơ quan quản lý và chính quyền địa phương.

Bà Nga cho rằng, việc thanh tra, kiểm tra hiện nay vẫn còn mang tính “chạy theo sự cố”. “Nhiều khi phải chờ báo chí phản ánh hoặc phụ huynh lên tiếng thì cơ quan chức năng mới vào cuộc. Kiểm tra định kỳ, đột xuất cần được thực hiện thường xuyên hơn để nâng cao trách nhiệm các bên liên quan”, bà nói.

Đại biểu Quốc hội cũng nhấn mạnh: chăm lo cho bữa ăn học đường phải được đặt ngang tầm với chăm lo giáo dục, bởi sức khỏe học sinh là nền tảng cho việc học tập và phát triển lâu dài. Không thể nói rằng: “Ăn ở nhà mới là chính, ăn ở trường bao nhiêu cũng được”. Với trẻ nhỏ, không có khái niệm “ăn tạm” hay “ăn bù”, bởi mỗi bữa ăn đều ảnh hưởng đến sức khỏe và sự phát triển. Do đó, mọi khâu – từ lựa chọn thực phẩm, chế biến đến khẩu phần – đều phải được kiểm soát chặt chẽ.

Trước ý kiến cho rằng phụ huynh nên được tham gia giám sát thực phẩm trong trường, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga bày tỏ quan điểm không đồng tình. Theo bà, phụ huynh không phải chuyên gia an toàn thực phẩm, không thể xác định bằng mắt thường đâu là thực phẩm có chứa độc tố hay hóa chất. Trách nhiệm này thuộc về nhà trường và cơ quan chức năng.

Tuy vậy, phụ huynh hoàn toàn có thể theo dõi và phản ánh về chất lượng bữa ăn – như khẩu phần có đủ no, đủ chất, hợp lý hay không – để cùng nhà trường cải thiện. “Phụ huynh đóng tiền, nhà trường có trách nhiệm cung cấp bữa ăn đảm bảo chất lượng. Không nên đẩy trách nhiệm đó sang cho cha mẹ học sinh”, bà Nga cho hay.

Chế tài hiện nay về bếp ăn học đường là đủ mạnh

Thạc sĩ Luật Hoàng Hà cho biết: “Chế tài hiện nay về bếp ăn học đường là đủ mạnh nếu áp dụng đầy đủ. Luật An toàn thực phẩm 2010 cấm tuyệt đối thực phẩm ôi thiu. Nghị định 115/2018/NĐ-CP được sửa đổi bởi Nghị định 124/2021/NĐ-CP đã quy định cụ thể về mức xử phạt trong lĩnh vực an toàn thực phẩm. Cụ thể là phạt tiền ở khung cao, đình chỉ hoạt động, tước giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện ATTP, buộc tiêu hủy thực phẩm, thu hồi số lợi bất chính và buộc công khai thông tin vi phạm.

Hành vi sử dụng nguyên liệu ôi thiu, hết hạn, không rõ nguồn gốc hoặc không bảo đảm điều kiện bảo quản đều thuộc nhóm vi phạm trọng yếu. Với trường hợp tái phạm hoặc vi phạm nghiêm trọng, cơ quan quản lý có thể áp dụng đình chỉ một phần hoặc toàn bộ hoạt động bếp ăn trong thời hạn luật định.

Rộng hơn thì Bộ luật Dân sự 2015 cho phép nhà trường có quyền đơn phương chấm dứt hoặc hủy hợp đồng; áp dụng phạt vi phạm (nếu có thỏa thuận); yêu cầu bồi thường toàn bộ thiệt hại phát sinh như chi phí y tế, khắc phục, kiểm nghiệm lại, truyền thông khủng hoảng, tổ chức ăn bù… và yêu cầu thu hồi lợi ích bất chính. Với đơn vị công lập, việc lựa chọn nhà thầu mới và xử lý vi phạm cần gắn với cơ chế cấm thầu và công khai danh sách vi phạm theo pháp luật đấu thầu.

Còn Bộ luật Hình sự 2015 xử lý khi gây ra hậu quả về sức khỏe cho học sinh. Nghĩa là nếu việc sử dụng thực phẩm ôi thiu gây tổn hại sức khỏe hoặc hậu quả nghiêm trọng khác, cá nhân, tổ chức quản lý bếp ăn có thể bị xem xét về tội vi phạm quy định về an toàn thực phẩm. Trường hợp cán bộ quản lý biết mà buông lỏng, để xảy ra hậu quả thì có thể xem xét thêm tội danh về thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng tùy tính chất, mức độ. Còn Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng buộc doanh nghiệp thu hồi, khắc phục và bồi thường.

Bất cập hiện nay là nhiều trường học chỉ cắt hợp đồng mà không tiến hành đình chỉ, cấm thầu, kiểm nghiệm độc lập và công khai dữ liệu vi phạm. Muốn răn đe thực chất cần chuẩn hóa điều khoản ATTP mang tính điều kiện tiên quyết, kiểm nghiệm ngẫu nhiên độc lập, có thông tin hồ sơ suất ăn cho phụ huynh tra cứu, cấm thầu tối thiểu toàn địa bàn với trường hợp vi phạm nặng và công khai kết quả xử phạt”.

Đọc thêm