Liên tiếp phát hiện thực phẩm bẩn ở bếp ăn trường học Hà Nội: Không chỉ xử phạt, đổi đơn vị cung cấp suất ăn là xong

Theo TS Vũ Thu Hương, việc liên tiếp phát hiện thực phẩm “bẩn” ở bếp ăn trường học là hồi chuông cảnh tỉnh về công tác quản lý bếp ăn học đường. Khi phụ huynh phải là người trực tiếp phát hiện ra thực phẩm hỏng, điều đó chứng tỏ hệ thống giám sát nội bộ của nhà trường đang có vấn đề.

Liên tiếp phát hiện thực phẩm “bẩn” ở bếp ăn trường học: Lo ngại hệ thống giám sát

Thời gian gần đây, hàng loạt vụ việc phụ huynh phát hiện thực phẩm ôi, hỏng, trứng cút có mùi… trong bếp ăn bán trú tại các trường học đã khiến dư luận bức xúc và lo lắng. Những hình ảnh thịt, cá đổi màu, bở nát được lan truyền trên mạng xã hội khiến nhiều người không khỏi lo ngại.

Liên quan đến vấn đề này, trao đổi với PV Dân Việt, TS Vũ Thu Hương, nguyên giảng viên Khoa Giáo dục Tiểu học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội cho biết, những sự việc xảy ra gần đây chính là hồi chuông cảnh tỉnh về công tác quản lý bếp ăn học đường. Khi phụ huynh phải là người trực tiếp phát hiện ra thực phẩm hỏng, điều đó chứng tỏ hệ thống giám sát nội bộ của nhà trường đang có vấn đề.

Theo TS Thu Hương, nguyên nhân của tình trạng này đến từ cả hai phía, đơn vị cung cấp suất ăn và chính các trường học. Các nguyên nhân có thể kể đến như: Do nhiều đơn vị cung ứng suất ăn vì tiết kiệm chi phí mà sử dụng nguyên liệu kém chất lượng; Vì thiếu xe chuyên dụng nên trong quá trình vận chuyển, thực phẩm hay thức ăn bị biến đổi nhanh chóng; Phía nhà trường, cha mẹ học sinh chưa có sự giám sát chặt chẽ với thực phẩm hay các suất ăn của các con…

Ngoài ra, thầy cô giáo hay các nhân viên trông trưa tại trường học hoàn toàn có thể phát hiện ra thực phẩm có vấn đề nếu thật sự chú ý. Dù không phải ai cũng có chuyên môn về kiểm định an toàn thực phẩm, song bằng khứu giác và thị giác, họ hoàn toàn có thể nhận biết những dấu hiệu bất thường như thức ăn có mùi lạ, màu sắc khác thường, nấu chưa chín kỹ hoặc để nguội quá lâu.

“Trong quá trình ăn, giáo viên và nhân viên phục vụ cũng nên quan sát phản ứng của học sinh. Nếu nhiều em bỏ dở bữa, chê thức ăn có vị lạ hay có biểu hiện buồn nôn, cần lập tức kiểm tra lại món ăn và báo cáo với ban giám hiệu. Sau bữa ăn, việc theo dõi sức khỏe của trẻ, xem có em nào đau bụng, mệt mỏi hay phản ứng bất thường, cũng là điều hết sức cần thiết. Chỉ cần nhà trường xây dựng thói quen quan sát, phát hiện sớm và phản ứng kịp thời, rất nhiều rủi ro có thể được ngăn chặn trước khi trở thành sự cố”, TS Thu Hương nhấn mạnh.

Theo TS Thu Hương, những sự cố về thực phẩm không chỉ gây nguy cơ cho sức khỏe trẻ em mà còn khiến niềm tin giữa phụ huynh và nhà trường bị lung lay. Phụ huynh hoang mang, học sinh lo sợ, còn hình ảnh của nhà trường bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Trong giáo dục, niềm tin là “sợi dây kết nối” giữa gia đình và nhà trường. Một khi sợi dây ấy đứt, việc hàn gắn sẽ vô cùng khó khăn.

Không chỉ xử phạt, dừng hoạt động cung cấp suất ăn là xong

Đồng quan điểm trên, trao đổi với PV Dân Việt, luật sư Trần Tuấn Anh, Giám đốc Công ty luật Minh Bạch nhấn mạnh, theo Luật An toàn thực phẩm năm 2010, các cơ sở chế biến, kinh doanh dịch vụ ăn uống – đặc biệt là bếp ăn tập thể trong trường học – phải đáp ứng nghiêm ngặt các điều kiện về cơ sở vật chất, nguồn gốc nguyên liệu, quy trình chế biến, bảo quản và lưu mẫu thực phẩm.

Theo luật sư Trần Tuấn Anh: “Thực tế thời gian qua, sau mỗi vụ phát hiện có dấu hiệu vi phạm liền xử phạt, đổi đơn vị cung cấp suất ăn là xong. Tuy nhiên, việc này chưa đủ sức răn đe, sai phạm vẫn có thể tiếp diễn”.

Nếu bất kỳ khâu nào trong chuỗi quy trình này bị vi phạm, hành vi đã đủ yếu tố cấu thành vi phạm hành chính trong lĩnh vực an toàn thực phẩm theo Nghị định 115/2018/NĐ-CP của Chính phủ, với mức phạt từ 20 đến 100 triệu đồng đối với cá nhân, và lên đến 200 triệu đồng đối với tổ chức, kèm hình thức đình chỉ hoạt động hoặc thu hồi Giấy chứng nhận đủ điều kiện an toàn thực phẩm.

Về trách nhiệm pháp lý, trước hết phải nói đến nhà trường và đơn vị cung cấp suất ăn. Bếp ăn trường học thường hoạt động theo mô hình liên kết – trường ký hợp đồng với đơn vị cung cấp dịch vụ, nên trách nhiệm pháp lý mang tính liên đới. Nhà trường là bên quản lý trực tiếp, có nghĩa vụ kiểm tra, giám sát toàn bộ quy trình chế biến, kiểm thực và lưu mẫu. Việc để thực phẩm hư hỏng lọt vào bếp ăn cho thấy thiếu trách nhiệm trong khâu quản lý, kiểm soát nguồn thực phẩm.

Đơn vị cung cấp suất ăn, với tư cách là tổ chức kinh doanh, phải chịu trách nhiệm trực tiếp về chất lượng và an toàn thực phẩm. Nếu chứng minh được thực phẩm nhập về đã hư hỏng hoặc không bảo quản đúng quy chuẩn, hành vi này vi phạm Điều 5 Luật An toàn thực phẩm, bị xử lý hành chính, thậm chí bị đình chỉ hoạt động hoặc thu hồi giấy phép kinh doanh.

Thứ hai, xét về trách nhiệm dân sự, nếu học sinh bị ảnh hưởng sức khỏe, cả nhà trường và đơn vị cung cấp suất ăn phải bồi thường thiệt hại theo Điều 584 Bộ luật Dân sự 2015, bao gồm chi phí khám chữa bệnh, tổn thất tinh thần và thiệt hại khác phát sinh. Đáng chú ý, trong môi trường giáo dục, niềm tin của phụ huynh cũng là một dạng thiệt hại phi vật chất mà pháp luật có thể xem xét khi xác định mức bồi thường.

Thứ ba, về trách nhiệm hình sự, hành vi sử dụng hoặc cung cấp thực phẩm hư hỏng, quá hạn gây ngộ độc tập thể hoặc tổn hại nghiêm trọng đến sức khỏe học sinh có thể bị truy cứu về tội Vi phạm quy định về an toàn thực phẩm theo Điều 317 Bộ luật Hình sự, với mức phạt tù lên đến 20 năm.

“Pháp luật đã quy định rõ ràng: người tiêu dùng – ở đây là phụ huynh và học sinh có quyền được cung cấp thông tin trung thực về nguồn gốc, chất lượng thực phẩm. Luật An toàn thực phẩm 2010 và Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 đều cho phép phụ huynh yêu cầu nhà trường công khai hợp đồng cung cấp suất ăn, chứng nhận kiểm định, kết quả lưu mẫu, và gửi khiếu nại, tố cáo đến cơ quan y tế, quản lý thị trường hoặc UBND khi phát hiện dấu hiệu vi phạm”, luật sư lý giải.

Luật sư Trần Tuấn Anh nhấn mạnh, vụ việc “trứng cút bốc mùi” hay “cá ươn, thịt nhớt” không chỉ là sự cố trong một bếp ăn trường học, mà là biểu hiện của lỗ hổng trong quản lý, giám sát và ý thức tuân thủ pháp luật. Trách nhiệm không thể dừng lại ở việc “rút kinh nghiệm”, pháp luật đã có, chế tài đã rõ – điều còn thiếu là trách nhiệm và sự nghiêm túc thực thi.

“Đáng chú ý, từ năm học 2025–2026, theo Nghị quyết 18/2025/NQ-HĐND của HĐND thành phố Hà Nội, Nhà nước đã hỗ trợ 20.000 đồng/học sinh/bữa ăn bán trú, nghĩa là phần lớn kinh phí cho hoạt động này có nguồn từ ngân sách Nhà nước. Vậy nên, trong trường hợp các cơ quan chức năng chứng minh được việc một số cá nhân có hành vi thông đồng, nhập thực phẩm kém chất lượng nhằm giảm giá thành bữa ăn để chiếm đoạt phần chênh lệch, thì đây không chỉ là vi phạm an toàn thực phẩm mà còn có dấu hiệu của Tội tham ô tài sản theo Điều 353 Bộ luật Hình sự, với mức phạt tù từ 2 năm đến chung thân tùy mức độ phạm tội”, luật sư Trần Tuấn Anh phân tích.

Để khắc phục tình trạng này, TS Vũ Thu Hương cho rằng, cần thiết lập quy trình giám sát đa tầng gồm nhà trường, phụ huynh và cơ quan quản lý địa phương cùng tham gia. Mỗi khâu từ nhập nguyên liệu, chế biến đến phân phối, đều phải được kiểm tra và công khai minh bạch. Việc lựa chọn nhà cung cấp thực phẩm cũng cần thực hiện thông qua đấu thầu công khai, có tiêu chí rõ ràng về nguồn gốc, vệ sinh và điều kiện bảo quản.

Ở góc độ giáo dục, việc dạy học sinh cách nhận biết thực phẩm không an toàn cũng là một phần của giáo dục kỹ năng sống. Trẻ cần được khuyến khích quan sát, phản ánh nếu thấy thức ăn có dấu hiệu bất thường, và hiểu rằng việc lên tiếng vì sức khỏe của mình là điều chính đáng.

Đọc thêm