LỊCH SỬ NHỮNG Ý TƯỞNG TÔN GIÁO (39)Zeus và tôn giáo Hy Lạp (tiếp theo)Chiến thắng và…

Sau Typhon, Zeus phân chia quyền lực bằng cách bốc thăm. Đại dương rơi vào tay Poseidon, địa ngục thuộc về Hades, bầu trời thuộc về Zeus, mặt đất và Olympus thì dùng chung. Zeus sau đó tiến hành hoàng loạt đám cưới. Người vợ đầu tiên là Metis (Khôn Ngoan). Khi nàng mang bầu Athena, Zeus đã nuốt nàng vì nghe theo lời dự đoán của Gaea và Uranus rằng cuối cùng ông sẽ sinh ra một “thằng con cuồng bạo, kẻ sẽ trở thành vua của thần và người.” Về phần Athena, một nhát rừu bổ vào đầu Zeus đã mang nàng ra từ chán bố.

Sau đó Zeus cưới nữ Titan Themis, Eurynome, Mnemosyne (bà sinh cho ông 9 Muse), và cuối cùng là Hera. Nhưng trước khi cưới Hera, ông đã yêu Demeter, người sinh ra Persephone, và Leto, mẹ của cặp song sinh Apollo và Artemit. Ông cũng liên kết với vô số những nữ thần khác, hầu hết họ là những vị thần dưới mặt đất. Ý nghĩa của rất nhiều đám cưới và những cuộc phiêu lưu tình ái này cùng một lúc mang tính tôn giáo và chính trị. Bằng cách chiến đoạt những nữ thần bản địa tiền Hy Lạp được tôn thờ từ cổ xưa, Zeus thay thế họ và bắt đầu quá trình cộng sinh và hợp nhất, điều mà sẽ đem lại cho tôn giáo Hy Lạp một đặc tính riêng biệt nhất.

Zeus còn hơn là một vì thần trời. Làm chủ các hiện tượng khí tượng, ông làm cho đất đai màu mỡ, với nông nghiệp, ông được cầu khấn là Zeus Chthonios. Với cái tên Ctesius, ông bảo vệ nhà cửa và là biểu tượng của đầy đủ. Ông cũng giám sát nghĩa vụ và quyền lợi của gia đình, bảo đảm sự tôn trọng pháp luật, và với danh tính Polieus, ông bảo vệ thành phố. Vào thời kỳ đầu ông là thần thanh tẩy Zeus Katharsios, và cũng là thần tiên tri, đặc biệt là tại Dodona ở Epius, nơi bói toán được thực hiện bằng “chiếc lá thiêng từ cây sồi vĩ đại của Zeus.”

Do đó, mặc dù ông không là vị thần sáng tạo thế giới hay loài người, Zeus vẫn chứng tỏ mình là thủ lãnh không phải bàn cãi của các vị thần và là chủ nhân tuyệt đối của vũ trụ. Vô số những thánh đường dành cho Zeus cho thấy đặc tính toàn cõi tại Hy Lạp của ông.

Một số vị thần nguyên thủy vẫn sống sót sau chiến thằng của các thần Olympia. Đầu tiên là Nyx (Bóng Đêm), nữ thần được Zeus hỏi về việc thiết lập đế chế đối với những vị thần bất tử và cách tổ chức vũ trụ. Bóng Đêm dậy ông những điều cơ bản về vũ trụ và kẻ về sợi dây vàng mà ông phải buộc chặt vào ether. Bóng Đêm là một vị thần tương đối mạnh, bản thân Zeus luôn tránh làm bà giận. Các vị thần khác là Pontus; Styx, kẻ tham gia vào cuộc chiến chống Titan; Hecate, được vinh danh bởi Zeus và các vị thần Olympia; Oceanus, con đầu của Gaea và Uranus. Họ vẫn đóng một vai trò nhất đinh dù ít ỏi, mờ nhạt và ngoài lề. Khi Zeus thấy quyền lực của ông thật chắc chắn, ông thả Kronos cha ông và phong ông làm vua của Quần đảo của Những kẻ có phước, nơi xa nhất về phía Tây.

Theo Hesiod, “Thần và người phàm có chung nguồn gốc,” vì con người sinh ra từ đất, cũng như các vị thần đầu tiên sinh ra bởi Gaea. Cũng như việc có vài thế hệ thần thánh, con người cũng có 5 chủng tộc: những chủng tộc vàng, bạc, và đồng, chủng tộc những anh hùng và chủng tộc sắt.

Chủng tộc đầu tiên sống dưới quyền của Kronos, tức là trước thời của Zeus. Thời đại nhân loại vàng này toàn đàn ông và họ ở cùng những vị thần, “những người anh em quyền lực của họ.” Con người “sống như thần, không lo lắng, không đau đớn và khổ sở.” Họ không làm việc vì đất cho họ mọi thứ cần thiết. Cuộc sống của họ dành cho nhảy múa, hội hè và các thể loại hoan lạc. Họ không bao giờ ốm và già, và họ chết giống như là bị ngủ quên. Nhưng thời kỳ thiên đường này kết thúc cùng sự xụp đổ của Kronos.

Các vị thần sau đó sinh ra một chủng loài ít cao quý hơn, những người thuộc thời đại bạc. Vì tội lỗi của họ và cũng vì họ không thỏa mãn các vị thần, Zeus đã hủy diệt họ và tạo ra chủng tộc đồng: những kẻ bạo lực hiếu chiến, cuối cùng kết thúc do tự giết lẫn nhau. Zeus tạo ra một thế hệ mới, những anh hùng, họ nổi tiếng với những trận chiến vĩ đại trước Thebes và Troy. Nhiều người bị chết, số còn lại được Zeus đưa đến Quần đảo của Những kẻ có phước cai trị bởi Kronos.

Thần thoại về “sự hoàn hảo thủa ban đầu” và những phúc lạc sơ khai bị mất do một tai ương hay tội lỗi tương đối phổ biến. Những biến thể Hesiod khác nói rằng có sự suy thoái diễn ra theo 4 giai đoạn, điều này làm nhớ đến học thuyết 4 yuga của Ấn Độ. Nhưng mầu của chúng là trắng, đỏ, vàng, đen, những yuga này không liên hệ đến kim loại.

Cần nói thêm rằng thần thoại này không đại diện cho ý kiến thống nhất về nguồn gốc nhân loại. Thực tế Hy Lạp dường như không quan tâm đến nguồn gốc nhân loại mà họ hứng thú với nguồn gốc của vài tộc người cụ thể, của một thành phố, của một triều đại. Nhiều gia đình coi họ là những hậu duệ của một anh hùng. Dân tộc Myrmidons là hậu duệ của kiến, một dân tộc khác lại là của những cây tần bì. Sau trận đại hồng thủy, Deucalion tái dân số hóa trái đất với “xương của mẹ”, nghĩa là những hòn đá. Cuối cùng là Prometheus nặn con người từ đất sét (truyền thuyết thế kỷ thứ 4).

Vì lý do nào đó con người và các vị thần quyết định chia tay trong vui vẻ tại Mekone. Con người dâng lễ tế lần đầu để sắp đặt mối quan hệ với các vị thần. Lúc này Prometheus nhảy vào, ông giết 1 con bò và chia làm hai phần, vừa muốn bảo vệ con người lại vừa muốn lừa Zeus, ông phủ lớp mỡ màng lên xương xẩu và phủ lòng phèo bạc nhạc vớ vẩn lên thịt thà và ruột ngon. Zeus thấy lớp mỡ màng tưởng ngon liền chọn cho các thần, để phần thịt ngon thật sự lại cho con người. Hesiod nói thêm rằng đây là lý do vì sao con người thiêu xương để dâng lên các vi thần bất tử.

Tiểu xảo chia trác này đem đến hậu quả lớn cho nhân loại. Một mặt, chế độ ăn thịt, như một hành vi tôn giáo kiểu mẫu, trở thành sự tôn kính cao quý nhất dành cho các vị thần. Mặt khác, Zeus bị kích động chống lại loài người, và ông tước lửa khỏi tay họ. Nhưng Prometheus lại lén lấy lửa từ trời xuống khiến Zeus càng giận giữ và trừng phạt cả con người lẫn kẻ bảo vệ họ. Prometheus bị xích lại và một con đại bàng ngày ngày đến ăn gan ông, lá gan bất tử mọc mới lại sau mỗi đêm. Đến một ngày ông được tự do nhờ Hec-quyn, con của Zeus.

Về phần con người, Zeus đem cho họ phụ nữ dưới hình thức hộp Pandora (“món quà từ tất cả các vị thần”). “Một cái bẫy không thể thoát khỏi, dành riêng cho loài người,” Hesiod tuyên bố, “từ nàng mà chủng tộc phụ nữ đáng nguyền rủa xuất hiện, mà tai họa kinh hoàng diễn ra giữa những phàm nhân.”

—————————————–

Link các phần khác (ở cuối bài):