Những người hâm mộ, đam mê dòng nhạc post-punk có gì giống so với những chiến binh man rợ thời kì cổ? Hmm, không giống lắm. Vậy tại sao cả hai đều được gọi là Goths? Đó là sự trùng hợp kì lạ hay là mối liên hệ mật thiết trải dài hàng thế kỉ qua?
Câu chuyện bắt đầu từ thời kì La Mã cổ đại. Khi Đế chế Roman được mở rộng, nó phải chịu nhiều cuộc tấn công xâm lược của các dân tộc bán du mục dọc biên giới. Trong số những tộc mạnh nhất thì có tộc Germanic hay còn gọi là người Goths, bao gồm hai nhánh, người Visigoth và Ostrogoth. Vài tộc người Germanic là kẻ thù của Đế chế Roman, trong khi một số khác lại liên minh với quân đội Roman. Khi Đế chế Roman chia làm hai (Đế chế phía Tây và Đông), quân đội các bộ tộc này đóng vai trò lớn hơn trong vấn đề quân đội và tranh giành quyền lực nội bộ. Vào thế kỉ thứ 5, cuộc nổi dậy nhằm trục lợi được lãnh đạo bởi một chiến binh tên là Odoacer, chiếm thành Rome và phế truất Hoàng đế Tây Roman. Odoacer và người kế vị tên là Theoderic của tộc Ostrogoth về cơ bản vẫn dưới quyền của Hoàng đế Đông Roman và duy trì tập tục Roman. Về phần Tây Roman, Đế chế này không bao giờ thống nhất trở lại. Nơi đây phân thành các vương quốc nhỏ được cai trị bởi người Goth và các tộc người Germanic khác, họ quen dần với văn hóa địa phương dù nhiều trong số đó vẫn cố ghi tên mình trên bản đồ. Đây là sự kết thúc của thời kì cổ đại và mở ra Thời kì Tăm tối.
Dù văn hóa Roman không hoàn toàn mai một, ảnh hưởng của nó suy giảm và một phong cách nghệ thuật mới xuất hiện, hướng vào chủ nghĩa tượng trưng tôn giáo và tính biểu tượng thay vì sự cân đối và chủ nghĩa hiện thực. Sự thay đổi này đã lan sang lĩnh vực kiến trúc với việc xây dựng Tu viện Thánh Denis ở Pháp vào năm 1137. Mái vòm nhọn, kiến trúc trụ chống và cửa sổ lớn khiến cho công trình trở nên thanh mảnh và hoa mĩ. Nó nhấn mạnh vào sự phóng khoáng và rực rỡ của nội thất thay vì những bức tường và trụ cột vững chắc của các công trình kiểu cũ. Trong những thế kỉ tiếp theo, kiến trúc này là hình mẫu cho các Nhà thờ lớn trên khắp châu Âu. Trong cuốn sách “Cuộc Đời Các Nghệ Sĩ” viết năm 1550 bởi Giorgio Vasari lần đầu tiên gọi phong cách này là Gothic, một sự ám chỉ xúc phạm đến những người man rợ vốn bị cho là đã tàn phá nền văn minh đế chế cổ đại. Tên gọi xuất hiện và sớm được dùng để chỉ toàn bộ giai đoạn Trung cổ, vốn gắn liền với bóng tối, mê tín và sự tối giản.
Dù vậy, thời gian trôi qua, quan niệm về cái đẹp cũng thay đổi. Vào thế kỉ 18, một giai đoạn gọi là Thời kì Khai sáng xuất hiện, coi trọng lí luận khoa học hơn tất cả mọi thứ. Phản ứng với trào lưu này, các tác giả trường phái Lãng mạn như Goethe và Byron cố gắng lí tưởng hóa những ảo vọng về quá khứ của phong cảnh tự nhiên và các thần lực bí ẩn. Từ đây, từ Gothic lại được chuyển nghĩa một lần nữa để chỉ thể loại văn học vốn là một nhánh tăm tối hơn của Văn học Lãng mạn. Thuật ngữ này được Horace Walpole sử dụng lần đầu tiên trong tiểu thuyết “Lâu Đài Xứ Otranto” ra đời năm 1764 của ông nhằm gợi nhắc đến cốt truyện và không khí trong truyện. Nhiều yếu tố trong cuốn tiểu thuyết này cũng trở thành đặc trưng riêng truyền cảm hứng cho nhiều tác phẩm kinh điển và vô số bộ phim. Thuật ngữ Gothic chỉ dành cho văn học và điện ảnh cho đến những năm 1970 khi một bối cảnh âm nhạc mới xuất hiện. Lấy cảm hứng từ các nhóm nhạc như The Doors và The Velvet Underground, nhóm nhạc post-punk ở Anh, như Joy Division, Bauhaus và The Cure, kết hợp ca từ ảm đạm và sự chỏi âm của nhạc Punk với những hình ảnh lấy cảm hứng từ thời Nữ Hoàng Victoria, truyện kinh dị và mốt thời trang huyền bí lưỡng tính. Đến đầu những năm 1980, những nhóm nhạc như vậy được mô tả là Rock Gothic bởi báo giới âm nhạc và thể loại này nổi tiếng từ những câu lạc bộ đèn mờ đến các hãng thu âm lớn và kênh MTV. Ngày nay, bất chấp sự chú ý và định kiến tiêu cực của truyền thông, âm nhạc và thời trang Gothic vẫn tiếp tục là một hiện tượng ngầm nổi bật với nhiều thể loại nhỏ hơn như Cybergoth, Gothabilly, Gothic Metal, Steampunk.
Lịch sử “Gothic” gắn liền với hàng ngàn năm diễn ra các phong trào phản văn hóa, từ những kẻ xâm lược ngoại lai trở thành Vua đến những tháp hình chóp thay thế cho những trụ cột chắc chắn, đến những nghệ sĩ tìm vẻ đẹp ẩn trong bóng tối. Từng chặng đường đều là một phần của một cuộc cách mạng và xu hướng trở về quá khứ để thay đổi hiện tại của nhân loại.
Có bạn nào trong đây yêu thích phong cách, văn hóa Gothic không nè?
Nguồn: TED-Ed
