Lao động tự do đối mặt với tai nạn nghề nghiệp, lừa đảo

Lao động tự do đối mặt với “tai nạn nghề nghiệp”, lừa đảo trước khi tham gia việc làm số

Kinh tế số giúp nhiều lao động tự do có việc làm, thu nhập cao nhưng cũng mang đến nhiều nguy cơ về tai nạn nghề nghiệp, an toàn lao động hay nguy cơ lừa đảo…

Rủi ro từ mất an toàn lao động, lừa đảo

Một ngày làm việc của anh Nguyễn Văn Đại (34 tuổi) làm nghề chạy xe ôm công nghệ bắt đầu từ lúc 6 giờ sáng và kết thúc vào lúc 21 giờ tối. Tùy thuộc ngày mưa nắng giá rét, lịch làm việc này có thể thay đổi một chút.

Anh Đại kể: “Thông thường một ngày tôi sẽ chạy xe tầm 10 tiếng, giờ khách ít nên dù rất cố gắng mỗi ngày cũng chỉ thu về được 500-600.000 đồng”.

Dù làm nghề tự do nhưng anh vẫn đặt ra các mục tiêu cụ thể về thời gian làm việc, thu nhập tối thiểu mỗi tháng. Lý do là bởi, nếu mỗi tháng không kiếm được đủ 15 triệu đồng thì vợ chồng anh không thể nuôi sống được bản thân và 2 con.

“Vợ tôi đã bảo tôi nghỉ chạy xe ôm, rồi về phụ vợ bán quán nhưng dạo gần đây quán ăn ế ẩm, khách vắng nên tôi đành cố. Cả 2 vợ chồng về bán quán, tháng nào không có khách thì cả nhà chết đói”, anh Đại chia sẻ thêm.

Cũng theo anh Đại, quá trình làm nghề chạy xe ôm công nghệ, anh cũng từng đối mặt với nhiều rủi ro. Lúc bị tai nạn, ngã xe, lúc thì xe máy bị ngập phải sữa hết cả triệu đồng, lúc lại bị khách quỵt tiền… Rủi ro thì nhiều nhưng bản thân anh và những lái xe công nghệ khác lại không có BHXH, BHYT. Điều này khiến nhiều lao động tự do như anh không tiếp cận được với các chính sách an sinh trước mắt và lâu dài.

Tương tự, chị Nguyễn Thị Liên (28 tuổi) làm nghề bán hàng online trên nền tảng số đã được 5 năm. Thế nhưng hiện nay, chị Liên vẫn chưa tham gia bất kỳ một loại hình bảo hiểm nào kể cả BHYT.

Chị Liên tâm sự: “Có đôi lần công việc khó khăn, bị mất thu nhập nhưng tôi cũng không được nhận trợ cấp thất nghiệp vì không đóng bảo hiểm thất nghiệp. Thậm chí có lần tôi còn bị lừa đảo khi lỡ kích vào đường link độc của đối tác gửi và mất đi toàn bộ số tiền hơn 500 triệu đồng trong tài khoản tiết kiệm”.

Thiếu kiến thức, thiếu kỹ năng, khiến nhiều lao động tự do như chị Liên, anh Đại khi tham gia vào nền kinh tế số dù kiếm được khá nhiều tiền nhưng vẫn phải đối mặt với những rủi ro lớn.

Cần có giải pháp bảo vệ lao động tự do

Mới đây tại Hội thảo quốc tế “Khung pháp lý và chính sách thúc đẩy phát triển việc làm thỏa đáng tại Việt Nam trong bối cảnh chuyển đổi số”, nhiều chuyên gia đã hiến kế để tìm giải pháp nhằm bảo vệ nhóm lao động tự do, lao động yếu thế.

TS. Lê Trường Sơn – Hiệu trưởng Trường Đại học Luật TP.HCM cho rằng lao động tự do đang đóng góp lớn cho sự tăng trưởng. Trong bối cảnh chuyển đổi số khắp nơi, lao động tự do cũng chịu tác động lớn từ việc này. Chuyển đổi số mang lại nhiều cơ hội việc làm và thu nhập cho lao động tự do nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức về mô hình việc làm, quan hệ lao động, kỹ năng nghề nghiệp, đặc biệt là vai trò của pháp luật trong điều tiết thị trường lao động phi chính thức số hóa.

Ông Sơn đánh giá hệ thống pháp luật lao động của nước ta hiện vẫn dựa trên mô hình truyền thống, chưa bao quát đầy đủ các mối quan hệ lao động trong nền kinh tế số, bảo vệ người lao động đặc biệt là nhóm lao động tự do trước sự chi phối của số hóa…

Nhiều chuyên gia khác cũng nhấn mạnh yêu cầu tái cấu trúc hệ thống giáo dục, đào tạo nghề nghiệp, tăng cường hợp tác công – tư và mở rộng cơ hội học tập suốt đời để nâng cao năng lực thích ứng của người lao động trong nền kinh tế số. Điều này giúp lao động tránh được các cú sốc, đảm bảo an toàn tính mạng, tài sản khi tham gia việc làm trên không gian số.

TS. Nguyễn Thị Bích – Trưởng Bộ môn Luật Lao động (Khoa Luật Dân sự, Trường Đại học Luật TP.HCM) thì nhấn mạnh đến nhóm lao động tự do đang có xu hướng mở rộng do ảnh hưởng của kinh tế số.

Bà cho rằng: “Sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế số tại Việt Nam đã tạo ra thế hệ mới – những lao động tự do hoạt động chủ yếu trên các nền tảng số và không có ràng buộc bởi quan hệ lao động truyền thống. Đây là lực lượng năng động, sáng tạo, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế cũng như mở ra nhiều công việc mới, song cũng là nhóm dễ bị tổn thương trước những biến động thị trường, thiếu các “tấm lá chắn” an sinh cần thiết”.

Bà Nguyễn Thị Bích nhìn nhận kinh tế số đã đem lại rất nhiều cơ hội việc làm cho lao động tự do, song cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ về bảo đảm chính sách an sinh xã hội đối với họ. Bởi họ hầu như không có lưới an sinh xã hội theo chính sách bắt buộc. Khi không được tham gia BHXH bắt buộc, lao động tự do dễ phải trực tiếp đối mặt với khó khăn khi ốm đau, tai nạn, về già không có nguồn thu nhập thay thế…

“Bởi vậy, Nhà nước cần có nhiều hơn giải pháp có tính hiệu lực, hiệu quả để hoặc là chính thức việc làm cho nhóm này hoặc là hỗ trợ họ tiếp cận với các chính sách BHXH tự nguyện, BHYT tự nguyện”, bà Bích kiến nghị.

Đọc thêm