JOOTS là viết tắt của “Jumping Out Of The System”.
Jootsing là một bước nhảy vọt. Thuật ngữ này được đặt ra bởi Douglas Hofstadter, một giáo sư khoa học nhận thức người Mỹ. Nó là một công cụ tư duy trong khoa học, triết học và nghệ thuật.
Sáng tạo là một quá trình bí ẩn. Nhiều người làm sáng tạo giỏi nhất hiểu rằng bạn thực sự có thể chia quá trình này thành một công thức đơn giản, liên quan đến điều mà nhà nghiên cứu Douglas Hofstadter gọi là “jootsing”. Sau đây là cách hiểu về jootsing – cách khiến chúng ta suy nghĩ sáng tạo hơn.
Art is limitation; the essence of every picture is the frame. If you draw a giraffe, you must draw him with a long neck. If in your bold creative way you hold yourself free to draw a giraffe with a short neck, you will really find that you are not free to draw a giraffe. —G.K. Chesterton
Chúng ta có thể chia nhỏ quy trình sáng tạo thành ba bước sau:
Hiểu sâu sắc về một hệ thống cụ thể và các nguyên tắc của nó.
Bước ra ngoài hệ thống đó và tìm kiếm thứ gì đó phá vỡ các quy tắc cũ.
Sử dụng những gì bạn tìm thấy làm cơ sở để tạo ra cái mới và sáng tạo.
Làm điều đó không đơn giản, nhưng quá trình này đáng tin cậy và có thể lặp lại.
Trong Intuition Pumps and Other Tools for Thinking, nhà triết học Daniel C. Dennett mô tả quá trình hiểu một cách làm cũ để bức ra khỏi nó là “jootsing”, sử dụng một thuật ngữ do Douglas Hofstadter đặt ra: “Jootsing” có nghĩa là “nhảy ra khỏi cách làm cũ”.
Dennett giải thích rằng Jootsing là phương pháp đằng sau sự sáng tạo trong khoa học, triết học và nghệ thuật. “Creativity, that ardently sought but only rarely found virtue, often is a heretofore unimagined violation of the rules of the system from which it springs.” (tạm dịch Sự sáng tạo, được tìm kiếm một cách hăng say nhưng hiếm khi tìm thấy sự trong trắng, thường là sự vi phạm không thể tưởng tượng trước đây đối với các quy tắc của cách làm trước đó. Từ đó sự sáng tạo nảy sinh.)
Các quy tắc sẵn có có thể là: một bức tranh phải có khung, một bài haiku chỉ có mười bảy âm tiết, hoặc một bức tranh miêu tả phong cảnh phải có bầu trời xanh. Nhưng các phòng tranh treo tranh không có khung. Haiku không có mười bảy âm tiết giành chiến thắng trong các cuộc thi quốc tế và những bức tranh phong cảnh không cần phải có bầu trời, chứ đừng nói là màu xanh lam.
Như Dennet miêu tả, sự sáng tạo không phải là một sự mới lạ thuần túy. Concept của jootsing cho chúng ta biết rằng những ràng buộc và hạn chế là điều cần thiết cho sự sáng tạo.
Phá vỡ các quy tắc bạn chưa biết không phải là một tuyên ngôn. Phần lớn nghệ thuật hiện đại ngày nay có thể là tác phẩm của một đứa trẻ năm tuổi. Mặc dù một đứa trẻ năm tuổi có thể tạo ra một sự kết hợp ngẫu nhiên của các yếu tố trông giống như một tác phẩm nghệ thuật hiện đại nổi tiếng, nó sẽ không sáng tạo theo cách tương tự vì đứa trẻ sẽ không “jootsing”. Những đứa trẻ sẽ không hiểu về cách mà chúng đang tìm cách phá.
Giới hạn là điều cần thiết bởi chúng cho ta một điểm bắt đầu và một hình dung để làm ngược lại.
Mặc dù những người nghiệp dư có thể cố tạo ra thứ gì đó sáng tạo trong lĩnh vực mới, nhưng người chuyên nghiệp biết rằng trước tiên họ phải kết nối với thứ hiện có. Trước khi suy ngẫm về công việc của chính mình, họ dành thời gian để nắm vững các cách làm thông thường, để biết các tiêu chuẩn là gì và trở nên thông thạo các loại công việc chuẩn mực. Làm như vậy có thể mất nhiều năm hoặc thậm chí là khoảng thời gian phát triển tốt nhất của sự nghiệp. Dennett tóm tắt: “Bạn nên biết đến truyền thống nếu bạn muốn thay đổi nó. Đó là lý do tại sao rất ít người mới gặt hái được thành công trong việc nghĩ ra thứ gì thực sự sáng tạo.”
Việc hiểu một hệ thống trước khi bắt đầu công việc sáng tạo có hai lý do. Đầu tiên, nó cung cấp một thứ dễ hiểu để làm điểm bắt đầu và thứ hai, nó giúp bạn có thể nghĩ ra một cái gì đó thú vị hoặc hữu ích hơn. Nếu bạn cố gắng bắt đầu một nỗ lực sáng tạo từ con số không, bạn sẽ chỉ nhận được sự hỗn loạn.
Dennett viết: “Sit down at a piano and try to come up with a good new melody and you soon discover how hard it is. All the keys are available, in any combination you choose, but until you can find something to lean on, some style or genre or pattern to lay down and exploit a bit, or allude to, before you twist it, you will come up with nothing but noise.” (tạm dịch Ngồi xuống một cây đàn piano và cố gắng tìm ra một giai điệu mới và hay, bạn sẽ sớm phát hiện ra nó khó như thế nào. Tất cả các phím đều có sẵn, trong bất kỳ sự kết hợp nào bạn chọn, nhưng cho đến khi bạn có thể tìm thấy thứ gì đó để dựa vào, ví dụ như một số phong cách hoặc thể loại mẫu để tìm ra và khai thác chúng thêm một chút, trước khi cố gắng thay đổi nó nó, bạn chỉ có thể tạo ra những tiếng ồn.)
Sự sáng tạo thường bắt đầu bằng những tai nạn cuối cùng cho thấy một khả năng mới hoặc tiết lộ rằng việc vi phạm một quy tắc có sẵn không gây hại. Ở một chương khác trong cuốn sách, Dennett nói rằng bất kỳ mô hình máy tính nào có chủ đích tạo ra sự sáng tạo đều bao gồm những sai lầm và sự ngẫu nhiên, “junk lying around that your creative process can bump into, noises that your creative process can’t help overhearing.” (tạm dịch những thứ tạp nham mà quá trình sáng tạo của bạn có thể gặp phải, những tiếng ồn mà quá trình sáng tạo không thể giúp bạn nghe lỏm được.)
Đa số chúng ta đều muốn bản thân mình trở nên sáng tạo – và chúng ta muốn người mình làm cùng đều sáng tạo. Concept của Jootsing tiết lộ tại sao chúng ta thường tự mình kết thúc và ngăn chặn điều đó xảy ra. Sự sáng tạo bất khả thi, nếu không có những lý do hợp lý để chống lại những thứ đã sẵn có.
Nhà tâm lý học Jacob Getzels và Phillip Jackson đã học về sự sáng tạo vào những năm 1950.
Phát hiện của họ đã được lặp lại trong nhiều nghiên cứu và mô tả cái được gọi là hiệu ứng Getzels-Jackson: “Phần lớn — 98% — giáo viên nói rằng việc sáng tạo rất quan trọng nên nó phải được dạy hàng ngày, nhưng khi thử nghiệm, họ ủng hộ trẻ em ít sáng tạo hơn trẻ em sáng tạo. ”
Kevin Ashton, trong How to Fly a Horse đã giải thích điều đó. Giáo viên ưu tiên những đứa trẻ kém sáng tạo hơn “vì những người sáng tạo hơn cũng có xu hướng nghịch ngợm, độc đáo và khó đoán hơn, và tất cả những điều này khiến chúng khó kiểm soát hơn. Dù chúng ta nói rằng chúng ta coi trọng sự sáng tạo đến mức nào, thì trong sâu thẳm, hầu hết chúng ta đều coi trọng việc kiểm soát hơn. Và vì vậy chúng tôi sợ thay đổi và thích sự quen thuộc. Từ chối là một phản xạ”. Ashton lưu ý rằng hiệu ứng Getzels-Jackson cũng hiện diện trong các tổ chức mà chúng ta tham gia khi trưởng thành. Khi các bài kiểm tra tương tự được áp dụng cho những người ra quyết định và các nhân vật có thẩm quyền trong kinh doanh, khoa học và chính phủ, kết quả là giống nhau: tất cả đều nói rằng họ coi trọng sự sáng tạo, nhưng hóa ra họ không coi trọng người sáng tạo cho lắm.
Dennett từng nói nếu bạn muốn mọi người sáng tạo, bạn không thể phàn nàn hoặc phạt họ khi họ đặt câu hỏi về một hệ thống “thường bảo thủ đến vô hình như không khí bạn hít thở”. Bạn cần cho phép họ khám phá nhiều, kể cả những ý tưởng không thành công. Không phải mọi thứ bên ngoài hệ thống đều đáng để theo đuổi. Và thường những quy tắc có lợi nhất để phá bỏ là những quy tắc đặc biệt quan trọng nhất, vì nếu can thiệp vào chúng sẽ khiến cả hệ thống sụp đổ. Điều đó có thể — hoặc điều đó có thể làm cho nó tốt hơn rất nhiều.
Bạn cũng cần cho phép mắc lỗi nếu bạn muốn thúc đẩy sự sáng tạo, vì điều đó thường dẫn đến những khám phá mới. “Khai thác sai lầm là chìa khóa của sự sáng tạo, cho dù thứ đang được tạo ra là một bộ gen mới, một hành vi mới hay một giai điệu mới”. Hầu hết các vụ tai nạn không bao giờ mang lại lợi nhuận hoặc giá trị một cách có thể đo lường được. Nhưng chúng cần thiết vì chúng là một phần của quá trình phát triển một thứ mới. Tai nạn thúc đẩy sự sáng tạo.
Trong cuốn sách Loonshots mà Safi Bahcall khám phá: làm thế nào để nuôi dưỡng và phát triển những ý tưởng tưởng chừng như điên rồ lại trở thành những sáng tạo mang tính đổi mới. Ông đưa ra nhiều ví dụ về các công nghệ phổ biến hiện nay mà ban đầu bị chế nhạo, bị từ chối hoặc bị chôn vùi. Ông lưu ý rằng không dễ dàng để bắt đầu ngay lập tức với những phát triển mang tính triệt để và nếu chúng ta muốn có môi trường để sáng tạo, chúng ta phải tạo không gian sáng tạo và sự hiểu biết. “Điều đáng nhớ là chúng ta cần quay động cơ sáng tạo để kích hoạt nó ở tốc độ cao hơn. Có nghĩa là nhiều ý tưởng hơn và nhiều thí nghiệm hơn, điều đó cũng có nghĩa là sẽ có nhiều thí nghiệm thất bại hơn.”
Là một cá nhân, nếu muốn sáng tạo, chúng ta cần cho mình không gian để chơi và thử nghiệm mà không có một lịch trình làm việc nào. Amos Tversky nói rằng bí quyết để làm việc tốt là thất nghiệp một chút để bạn luôn có nhiều thì giờ trong ngày để lãng phí như cách bạn muốn. Trong khoảng thời gian lãng phí đó, bạn có thể có những ý tưởng hay nhất, sáng tạo nhất của mình.
Nếu lịch làm việc của bạn chỉ có chỗ cho những thứ hiệu quả một cách rõ ràng, bạn sẽ khó nhìn ra bên ngoài cách làm hiện có.
