Hiệu ứng luộc ếch
Bạn đã bao giờ nghe về “hiệu ứng con ếch bị luộc” chưa ? Cái tên nghe có vẻ lạ và rất là ngộ nghĩnh. Tuy nhiên nó lại là 1 chiến lược tâm lý được sử dụng rất phổ biến trong cuộc sống đấy. Có 1 thí nghiệm là:
Nếu bạn đun 1 nồi nước sôi ùng ục. Sau đó thả con ếch vào trong đó. Con ếch sẽ nhảy ra khỏi nồi nước ngay lập tức. Nhưng nếu bạn để 1 nồi nước nguội rồi mới thả con ếch vào, sau đó bật lửa đun lên, nhiệt độ được tăng dần lên một cách thật chậm (tăng 0,002 °C/giây) thì con ếch sẽ ở yên trong đó cho đến khi nó bị luộc chín.
Thí nghiệm này được Edward Scripture thực hiện năm 1897. Ý nghĩa của thí nghiệm này nói lên cơ thể một số loài động vật có khả năng thích nghi với nhiệt độ môi trường khi tốc độ thay đổi chậm hơn tốc độ thích nghi.
Về con người, nếu bạn muốn người khác thay đổi hay đưa ra một quyết định gì đó, đừng bắt họ phải đáp ứng ngay cái bạn muốn, mà hãy tạo điều kiện để họ dịch chuyển từ từ, từng chút một đến cái bạn muốn.
Kiến thức này được sử dụng vào việc tốt hay xấu thì tùy vào người sử dụng, và cả quan điểm đúng-sai của mỗi người khác nhau nữa . Một số ví dụ như:
– Một nhân viên kinh doanh giới thiệu bạn sử dụng các gói dịch vụ của công ty họ. Ban đầu họ sẽ cho bạn dùng thử gói miễn phí. Sau đó nếu bạn thích, họ sẽ mời bạn dùng gói vài trăm nghìn đồng, đó chỉ là một số tiền nhỏ. Rồi sau đó lại kêu gọi bạn dùng gói tầm 1,5-2 triệu đồng, với nhiều quyền lợi và quà tặng khuyến mãi khác.
Rồi cứ thế, họ sẽ bán những gói dịch vụ 5 triệu, 10 triệu, vài chục triệu, cho đến cả trăm triệu. Nếu ngay từ đầu mà họ mời khách hàng mua gói vài trăm triệu, khách hàng sẽ thấy số tiền quá lớn và từ chối ngay lập tức.
– Một số tổ chức xã hội, kêu gọi mọi người làm công tác tình nguyện, làm những việc tốt cho cộng đồng một cách phi lợi nhuận. Những người được mời vào tổ chức được hứa hẹn là chỉ giao những việc nhẹ nhàng, đơn giản, làm tự nguyện, tốn ít thời gian, công sức.
Bước đầu sự thật đúng là như vậy. Nhưng dần dần, số lượng việc sẽ được tăng dần lên, độ khó cũng tăng theo. Những thành viên nào làm tốt công việc lại được tuyên dương trong các cuộc họp, được trao bằng khen để thành viên đó có thêm động lực.
Dần dần, họ đã đào tạo ra một đội ngũ những thành viên tích cực, sẵn sàng bỏ rất nhiều thời gian, công sức, lẫn tiền bạc để làm việc không lương cho tổ chức đó.
Nếu ngay từ khi họ tuyển thành viên mà nói sự thật: “Tôi đưa các bạn vào tổ chức, tôi mong muốn các bạn sẽ làm thật nhiều việc mà không cần nhận lương” thì hầu như chẳng có ai dám vào cả.
Điều này cũng tốt khi họ tạo ra một đội ngũ đi làm việc công ích cho xã hội, nhưng nó lại có mặt trái là: có những người dành quá nhiều thời gian làm công tác xã hội sẽ dẫn đến còn ít thời gian để chăm lo cho gia đình và công việc.
Tất nhiên con người thì sẽ thông minh hơn con ếch. Khi đã cảm thấy quá mệt mỏi vì gánh nhiều việc, con người sẽ biết từ chối.
Tuy nhiên, những lãnh đạo của tổ chức cũng rất khôn khéo, họ giỏi kỹ năng thuyết phục và có nhiều biện pháp tâm lý khác để giữ những thành viên tích cực ở lại tổ chức mà vẫn khiến họ duy trì khối lượng công việc, nếu có giảm bớt công việc thì cũng giảm đi khá ít.
– Những người sống ở khu vực kênh nước đen. Ban đầu lượng chất bẩn ở dưới kênh còn ít, mùi hôi bốc lên ít. Nhưng dần dần lượng chất bẩn ngày một nhiều hơn, mùi nước ở kênh bốc lên rất hôi thối.
Người ở nơi khác đi ngang qua thì thấy hôi thối không chịu nổi, nhưng những người ở đó thì lại quen rồi, mặc dù họ vẫn ngửi thấy mùi hôi của kênh nước, nhưng do họ đã thích nghi được và mùi hôi vẫn nằm trong ngưỡng chịu đựng của họ.
Nhưng nếu họ vẫn tiếp tục ở đó, một ngày nào đó họ sẽ bị các bệnh về đường hô hấp. (Những người có ý muốn đổi chỗ ở nhưng không đủ điều kiện thì không được tính là bị chi phối bởi hiệu ứng này).
– Trong công ty, khi 1 người bị cấp trên và đồng nghiệp bắt nạt, nếu người đó không có sự thay đổi bản thân, đồng thời phản kháng lại sự bắt nạt, hoặc chuyển chỗ làm nếu không đủ sức phản kháng mà cứ ở lại cam chịu, nhường nhịn thì dần dần người đó sẽ thích nghi với việc bị bắt nạt. Còn những kẻ bắt nạt thì sẽ xâm phạm ngày một nhiều hơn, họ sẽ hiểu rằng: đối với con mồi kia, mình được quyền làm như thế.
Nạn nhân đó sẽ không có 1 vị thế tốt trong công ty và luôn bị vùi dập, như: bị xúc phạm, bị ép chịu trách nhiệm về những hậu quả của người khác gây ra, bị ép làm khối lượng công việc nhiều hơn lại được hưởng lợi ít hơn người khác, bị lừa gạt… Sẽ không có ai muốn mình bị như vậy.
Thế nên mỗi người đều cần phải vạch ranh giới về sự thích nghi của mình.
