Bên dưới là bảng ước tính lương của các vị trí trong bộ máy hành chính và quân đội của La Mã, so với Thiên triều thời nhà Hán, quy ra đơn vị “tấn ngũ cốc”. ?
Dễ thấy, cùng ở các vị trí tương đương nhau, thu nhập ở phía La Mã lớn hơn từ 5-10 lần so với của nhà Hán. ?
Tác giả có lưu ý rằng bảng này chưa tính tới phần “lậu” của các cán bộ Thiên triều, vốn rất khó ước tính, ví dụ như khoản thu đáng kể tới từ việc đan chổi đót. ?
Tuy nhiên chính quyền La Mã không giàu hơn Thiên triều – hai nhà nước có mức doanh thu thuế tương đương nhau, trong khoảng từ 2-4 triệu tấn ngũ cốc mỗi năm. ?
Đằng sau doanh thu đó của La Mã là các tài sản và lãnh địa liên quan tới khai mỏ và thương mại, cùng một bộ máy hành chính nhõn 5,000-10,000 người. Trong khi đó nhà Hán có tới 130,000 ông cán bộ, thu thuế trực tiếp từ sản lượng nông nghiệp. ?
(Tham khảo Walter Scheidel, 2012)
Nguồn: Nguyễn Hoàng Dũng.
