Cancel Culture, hay còn biết đến với tên gọi là Call-out Culture (tạm dịch là văn hóa phơi bày/bãi bỏ/tẩy chay) là một kiểu tẩy chay, dừng ủng hộ những người nổi tiếng, nhãn hàng, thương hiệu vì những sai lầm của họ trong quá khứ và hiện tại (ví dụ như là phát ngôn gây tranh cãi, hành động nhạy cảm,…). Cancel Culture thường được thể hiện trên mạng xã hội, dưới hình thức bắt nạt tập thể (ỷ đông hiếp yếu). Nói đơn giản hơn, Cancel Culture chính là công cụ để “CĐM” xóa sổ người nổi tiếng. Thực tế cancel culture này không mới, đã có từ rất lâu. Nhưng internet đã thay đổi cách mà cancel culture hoạt động, giúp phong trào này trở nên mạnh mẽ hơn.
Từ “cancel” này thường mang ý nghĩa là hủy một thứ gì đó, ví dụ nếu như bạn cảm thấy không còn hứng thú và không muốn tiếp tục sử dụng một dịch vụ, một kênh youtube, một nền tảng streaming… nào đó thì bạn sẽ hủy dịch vụ, hủy đăng kí, hủy theo dõi… chúng, gọi là “cancel subscription”. Hoặc là khi một series phim, gameshow… nào đó có lượng rating thấp, không được khán giả đón nhận, gây chỉ trích,… thì chúng sẽ bị “trảm” và khả năng tiếp tục là cực kì thấp, khi này được gọi là “cancellation”. Và theo từ điển Urban Dictionary, từ “cancel” trong văn hóa đại chúng có nghĩa là “khiến một người hoặc một thứ trở nên lạc lõng” hoặc “chối bỏ một cá nhân hay một ý tưởng”, nghĩa này bắt đầu được sử dụng rộng rãi sau chương trình thực tế “Love and Hip-Hop: New York”, khi một thành viên thốt lên “You’re canceled” khi tranh cãi, hashtag #canceled xuất hiện lần đầu tiên trên Twitter vào khoảng 2015 trong cộng đồng người dùng da đen. Cách dùng từ này sau đó được mở rộng, không chỉ dành cho bạn bè thân thiết mà còn dùng để bày tỏ sự chống đối nghệ sĩ nếu họ làm điều gì gây khó chịu.
Khi một người bị ‘cancel’ (hay VN mình hay gọi là bị anti), điển hình như một người có ảnh hưởng, hoặc một bộ phim, chương trình. Họ sẽ không được sự yêu mến của khán giá nữa. Và dẫn sẽ chuyển sang bị tấn công bằng nhiều cách: không ủng hộ sản phẩm mới, tấn công nhãn hàng quảng cáo, bình luận và đăng những lời chỉ trích, chê bai, chửi rủa trên trang cá nhân Facebook, Twitter của họ…
Với sự phát triển, ngày càng tiện lợi của mạng xã hội thì giờ đây việc thực hiện “Cancel Culture” lại có thể dễ dàng hơn bao giờ hết, chỉ cần ngồi nhà là bạn vẫn có thể hủy hoại cuộc sống của một ai đó dù họ cách xa bạn hơn ngàn cây số, nhiều người cho rằng việc làm này chính là vì chính nghĩa, vì nhân danh công lý, và cũng có nhiều người cho rằng việc làm này thực chất chỉ là để thỏa mãn “tâm lý đám đông”. Trong một số trường hợp, hành động này giúp những người không có tiếng nói trở nên có tiếng nói trong những vấn đề quá tầm với theo hình thức nhóm, đồng thời còn là việc làm tốt để đảm bảo những nhân vật trên mạng xã hội phải chịu trách nhiệm với hình ảnh của bản thân cũng như nội dung mà họ truyền tải đến người theo dõi. Tuy nhiên, mặt trái của “Cancel Culture” là mọi cá nhân có thể bị trừng phạt vì những hành động được coi là vi phạm chuẩn mực xã hội hiện tại, kể cả khi những hành động đó đã xảy ra rất lâu rồi, hoặc xảy ra trong một hoàn cảnh phức tạp. Tổng thống Obama đã từng lên tiếng về “cancel culture”, mặc dù ông không dùng gọi đích danh từ này. Ông nói khi muốn thay đổi điều gì, những người trẻ hãy có những hành động thực sự, chứ không chỉ là chỉ trích người khác trên mạng xã hội. Việc muốn thay đổi thế giới khiến nó trở nên tốt đẹp hơn không có gì là sai trái, nhưng đừng để nó đi quá xa như cái cách nhiều người đang cố tình bắt bẻ từng li từng tí, chăm chăm hủy hoại cuộc sống của ai đó vì những lỗi trong quá khứ, chỉ trích người ta để hả lòng hả dạ cho mình, hoặc những người tham gia tẩy chay vì chỉ muốn hùa theo đám đông (hiệu ứng đám đông), cho rằng ý kiến của phe nào đông hơn thì phe đó là đúng, là chính xác, là chính nghĩa và sẽ sẵn sàng công kích những người có quan điểm trái chiều, bất đồng với họ. Khi này, Cancel Culture đã thực sự trở thành hình thức cyper-bully (bắt nạt online).
Xin được trích lời của Rowan Atkinson (diễn viên vai Mr. Bean) khi nói về Cancel Culture: “digital equivalent of the medieval mob roaming the streets looking for someone to burn”
(Tạm dịch: Nó chẳng khác gì phiên bản hiện đại hơn của một đám người thời trung cổ đang gào thét dưới phố tìm kiếm một ai đó để đưa họ lên giàn hỏa thiêu).
Các ví dụ về Cancel Culture trong xã hội hiện nay phải nói là hằng hà sa số, từ các vụ nổi tiếng một thời bên nước ngoài như khi Kim Kardashian vạch trần Taylor Swift, Logan Paul và “khu rừng tự sát”, J.K. Rowling (tác giả Harry Potter) và việc thay đổi các chi tiết về nhân vật trong tác phẩm của mình,… cho đến các vụ người nổi tiếng phải tự sát vì trầm cảm một thời gian dài mà sẽ thật đau lòng khi nhắc lại. Cancel Culture cũng xuất hiện nhan nhản ở Việt Nam và chúng đang ngày càng nhiều hơn (điển hình nhất là hình thức lập group anti-fan), từ các vụ liên quan đến Minh Béo, NTN Vlogs, Hương Giang, Lê Linh… cho đến các vụ gần đây liên quan tới Sơn Tùng MTP.
Tỉ phú Elon Musk đã tweet vào ngày 19/5/2020: “Cancel Cancel Culture!” (Tạm dịch: Hãy xóa bỏ văn hóa tẩy chay đi!) và cũng đang ngày càng có nhiều người lên tiếng hãy tiêu diệt văn hóa độc hại này. Quả thật, Cancel Culture đang ngày càng tiến triển theo một chiều hướng tiêu cực hơn, lấn át hết những mục đích tốt đẹp ban đầu của nó. Chỉ có chúng ta là người có thể thay đổi nó, thay vì chỉ trích vô căn cứ và mù quáng, ta hãy đóng góp những ý kiến, luận điểm thuyết phục, rõ ràng, khách quan để đưa ra hướng giải quyết tốt nhất, tập quan sát mọi thứ từ góc nhìn của hai bên để đưa ra cái nhìn đa chiều nhất, chính xác nhất, nên nhớ ‘một vật dù vô cùng quen thuộc cũng có thể trở nên hoàn toàn xa lạ khi bạn nhìn nó từ một góc độ khác’.
