Trong thời kỳ hỗn mang hàng tấn thông tin từ các phương tiện truyền thông thật khó để biết ai đang nói thật. Trong thời kỳ đại dịch biết ai đang nói thật là một vấn đề sống chết.
Một quan chức chính phủ nói việc điều trị thành công đang ở ngay đây, người khác nói phải nhiều vài tháng mới tìm ra cách chữa. Một cơ quan địa phương bảo bạn ở nhà, một nhà lãnh đạo khác nói bạn có thể ra ngoài thăm bạn bè và gia đình.
Trong cuộc sống cá nhân, bạn đối mặt với những lời nói dối mọi lúc. Một người bạn gửi một chiếc áo len làm quà tặng sinh nhật và sau khi bạn hào hứng mở quà thì nhận ra rằng đó là một thứ gì đó không thể mặc. Màu sắc hoàn toàn sai và vải thì ngứa. Bạn phải viết thư báo đã nhận quà. Bạn sẽ nói gì?
Mọi người gửi tin nhắn lừa đảo mọi lúc với những ‘’lời nói dối nhỏ và dễ’’ hoặc những ‘’lời nói dối trắng’’. Người ta không nói dối với mục đích xấu. Họ nói dối để giữ ấn tượng tốt với người khác hoặc để giữ cảm tình của người khác.
Bạn chắc chắn biết sự thật trong lời nói dối trắng của chính bạn nhưng làm sao bạn biết khi người khác cố gắng điều khiển ấn tượng của bạn về họ như thế nào?
Khác với tương tác trực diện, những lời nói dối trong tin nhắn không thể nhận ra bằng những tín hiệu phi ngôn ngữ như ánh mắt, sự ngập ngừng hoặc ngôn ngữ cơ thể. Những lời nói dối trên tin nhắn bằng văn bản sẽ thể hiện trong cách dùng từ.
Trong một nhóm 65 sinh viên đại học, Holtgraves và Jenkins đã mời những người tham gia đến phòng thí nghiệm đem theo điện thoại di động. Những người tham gia cung cấp 10 tin nhắn văn bản không nói dối cuối cùng họ gửi, 10 tin nhắn nói dối cuối cùng họ gửi và 10 tin nhắn nói dối cuối cùng họ nhận.
Những người tham gia tự nhận định tin nhắn nào có vẻ thật dựa trên hiểu biết của họ về người gửi. Nếu bạn muốn nói với người tặng quà là bạn rất thích chiếc áo len mà bạn ghét, bạn sẽ phải tính đến quá trình quan hệ giữa hai người, điều này giúp phát hiện nói dối.
Các văn bản trung thực sử dụng ít phủ định hơn (không thể, không có) và các cảm xúc phủ định (sợ, coi chừng) và ít dùng đại từ ngôi thứ nhất (tôi). Các văn bản trung thực hợp lý và quyết đoán hơn (tính xác quyết cao). Nói cách khác, khi văn bản có vẻ do dự hoặc lan man là nó đang cố gắng che đậy điều gì đó và người nhận sẽ phát hiện ra điều này.
Mặc dù không có sự khác biệt thực sự về độ dài từ giữa các văn bản dối và thật, người đọc xem văn bản là thật nếu nó dùng nhiều từ hơn. Phát hiện này có ý nghĩa ở chỗ nói chung là dễ nói dối trong tin nhắn ngắn hơn một tin nhắn dài. Tất cả những gì bạn phải làm là nói ‘’Cảm ơn bạn, tôi rất thích món quà’’ nếu đang cố gắng ngụy trang cảm xúc thật về chiếc áo len. Nhưng nếu bạn thực sự thích cái áo, bạn có nhiều khả năng nói bạn thích điều gì về cái áo. Đặc điểm này ảnh hưởng đến mức độ trung thực của các tin nhắn ngắn ngay cả khi chúng là thật.
Ngoài việc kiểm tra các đặc điểm ngôn ngữ của các văn bản để phát hiện lời nói dối, nghiên cứu cũng kiểm tra tác động của trạng thái hoặc sức mạnh của người gửi. Trong thế giới thực khi nhận được tin nhắn từ những người có thẩm quyền, ông chủ hay nhà lãnh đạo chính trị hoặc thông cáo báo chí. Người ta dễ tin vào kẻ quyền lực cao, trừ những người có xu hướng hoài nghi mạnh mẽ về những lời của các nhà lãnh đạo.
Để chuẩn hóa các văn bản, nghiên cứu đưa ra tám kịch bản phổ biến trong mối quan hệ quyền lực với người nhận.
‘’Sếp đã gặp bạn lần thứ năm trong tuần này. Bạn có phần khó chịu bởi sự đòi hỏi của y và thời gian mà y làm bạn phải tốn. Một giờ sau cuộc họp, sếp nhắn thông báo sau: ‘’Anh có phiền khi tôi làm mất quá nhiều thời gian của anh không? Tôi hứa sẽ bớt đòi hỏi hơn!’’’’
Các tin nhắn nói dối thường ngắn hơn các tin nhắn trung thực, vì với liều nhỏ thì dễ nói dối hơn. Tuy nhiên các tin nhắn nói dối chứa nhiều phủ định. Ví dụ bạn nhắn tin trả lời là ‘’Đừng lo lắng về việc đó!’’.
Về tính trung thực và độ tin cậy cũng như sự hữu ích hoặc gây tổn thương của các thông điệp. Vì lý do nào đó bạn phải nói dối trắng trợn thì những văn bản nói dối đó ít gây tổn thương nhưng cũng ít có lợi vì sự thật tuy làm tổn thương nhưng về lâu dài sẽ góp phần vào sự phát triển của chính bạn.
Bây giờ chuyển từ thế giới cá nhân sang vương quốc lớn hơn của những thông điệp nói dối từ những người bạn không quen biết. Làm sao biết nên tin ai khi bạn nhận được nhiều tin nhắn?
Nghiên cứu cho thấy những người nói dối có xu hướng lan man, ít chắc chắn hơn về sự thật và ít cung cấp sự thật có thể kiểm chứng. Kế đến nếu có thể đọc văn bản của một bài phát biểu hoặc tin nhắn bạn có thể phát hiện ra sự lừa dối tốt hơn. Mặc dù người khác có thể nói dối như cuội, người đọc vẫn có thể đánh hơi được đâu là thực và hư.
Tóm lại, nói dối là một phần vốn có của tất cả các giao tiếp của con người. Bằng cách tìm ra cách diễn giải nội dung của những gì đang đọc hoặc nghe, bạn có thể thấy đường dẫn đến thông tin cần thiết cho các quyết định quan trọng trong cuộc sống.
Psychology Today – Some Simple Ways to Spot the Language of a Liar
HBQ
Nguon: Chi Tu
