Cá mặt quỷ là một loài cá nước mặn thường sinh sống tại những vùng nước nông dọc bờ biển. Chúng có vẻ ngoài xấu xí đến đáng sợ, và khả năng ngụy trang tài tình, có thể nằm bất động trông không khác gì một tảng đá phủ đầy rong rêu nên còn có một tên gọi khác là cá đá.
Loài cá mang hình thái kỳ dị này trước đây thường không phổ biến trong ẩm thực vì vây và da có độc, hình thù xấu xí.
Cá mặt quỷ có tên tiếng Anh gọi chung là Reef stonefish, danh pháp khoa học Synanceia, là một chi cá thuộc họ cá mao mặt quỷ Synanceiidae mà loài điển hình của chi này là Synanceia verrucosa. Đây là loài cá có bề ngoài dữ tợn nhưng lại có giá trị ẩm thực.
Các loài:
– Synanceia alula
– Synanceia horrida
– Synanceia nana (Red Sea stonefish)
– Synanceia platyrhyncha
– Synanceia verrucosa (thường gặp ở Việt Nam)
Loài quái ngư này có thân hình to xù xì, nhiều vây ở sống lưng, giống tảng đá với lớp da loang lổ màu nâu đỏ thô ráp. Da cá dai và chứa nhiều vây sắc nhọn. Trong điều kiện đủ độ ẩm, cá có thể sống trên cạn vài ngày. Chiều dài tối đa của nó khoảng gần 1m, tuy nhiên, ở một số nước như Việt Nam, cá mặt quỷ có kích thước nhỏ hơn, khoảng 20 đến 50 cm, trọng lượng khoảng 1-4 kg/con. Cá có 13 tia vây lưng mang độc tố và độc có thể tồn tại nhiều ngày sau khi cá chết. Khi vây cá đâm vào con người, độc tố sẽ tác động trực tiếp đến hệ cơ vận động, hệ thần kinh và làm hệ cơ trơn của tim ở người: sưng to; huyết áp, nhịp tim, nhịp thở rối loạn.
Tuy nhiên, nếu được chế biến đúng cách, đây là món ăn khoái khẩu của nhiều người với vị giòn, ngọt, lạ miệng thớ thịt chắc, trong, ăn rất ngon, giàu dưỡng chất omega 3 giúp tuần hoàn máu tốt, ngăn chặn sự hình thành huyết khối, giảm nguy cơ mắc bệnh tim, chống đột quỵ.
Việc chế biến loại cá này đòi hỏi khá nhiều công phu và người đầu bếp phải thật sự khéo léo. Trước hết để lọc bỏ lớp da sần sùi, người đầu bếp phải nhẹ nhàng lách mũi dao giữa da cá và thịt cá để giữ nguyên khối thịt cá bên trong.
Tuy cá mặt quỷ trông xấu “đau đớn và dã man” nhưng khi nướng chín lại trông như con chim xoãi cánh trên nền trắng muốt của chiếc đĩa, ấn tượng vô cùng.
MỘT SỐ LƯU Ý KHI BỊ VÂY CÁ MẶT QUỶ ĐÂM:
Đưa nạn nhân đến ngay bệnh viện.
Độc tố của cá mặt quỷ có bản chất protein với trọng lượng phân tử có thể đạt tới 15.800 kilodalton. Độc tố này tác động trực tiếp đến hệ cơ vận động, hệ thần kinh và hệ cơ trơn của tim ở người. Ngay sau khi bị gai vây lưng của cá mặt quỷ đâm phải, vùng vết thương trở nên bầm tím hoặc đỏ, sưng phù, nóng. Nếu vết thương không được chăm sóc tốt sẽ dẫn đến bội nhiễm, thậm chí hoại tử cục bộ. Trong trường hợp nhiễm độc nặng, nạn nhân có thể bị suy giảm nhịp tim, sốt, co giật, tay chân lạnh, nôn mửa, rối loạn hô hấp hoặc ngất xỉu và có thể tử vong. Các triệu chứng nhiễm độc kể trên có thể kéo dài nhiều ngày hay cả tháng.
Trên thế giới đã có huyết thanh chống nhiễm độc từ cá mặt quỷ nhưng việc sử dụng vẫn còn hạn chế do giá thành cao. Biện pháp chữa trị hiện nay đối với nhiễm độc do cá mặt quỷ bao gồm giảm đau cục bộ vùng vết thương và chống bội nhiễm. Thông thường, nhằm giúp nạn nhân giảm cảm giác đau nhức dữ dội thường gặp phải ở vùng vết thương, có thể chườm nóng hoặc tiêm thuốc giảm đau.
Trong trường hợp có nguy cơ hoại tử cần mở rộng vết thương, làm sạch để tránh chất độc ngấm rộng hơn. Tuy nhiên, các bước xử trí này cần được thực hiện một cách thận trọng tại các cơ sở y tế bởi các bác sĩ chuyên khoa. Tuyệt đối người nhà nạn nhân không được tự ý thao tác khi không có ý kiến của bác sĩ. Đối với nạn nhân nhiễm độc nặng, có thể áp dụng các biện pháp hỗ trợ như máy thở nhân tạo, máy shock tim… Nạn nhân cần nghỉ ngơi, tránh vận động cho đến khi vết thương ổn định và có dấu hiệu hồi phục.
Lưu ý là cá mặt quỷ có thể sống được vài ngày trong điều kiện không khí ẩm mặc dù không phải trong môi trường nước biển. Thậm chí độc tính của chúng có thể tồn tại nhiều ngày sau khi cá chết. Do đó, rất thận trọng khi cầm nắm, tiếp xúc với chúng, ngay cả khi con cá đã chết. Không để các gai của chúng đâm chích phải, nếu lỡ bị đâm chích đến ngay các cơ sở y tế hoặc bệnh viện gần nhất để được chăm sóc, chữa trị đúng cách, tránh bội nhiễm, hoại tử hoặc các triệu chứng khác.
(Tổng hợp theo Ốc Saigon)
