Buổi sáng, một cháu bé chạy vào phòng khám, chạy góc này, chạy góc kia, với tay lấy xúc xắc, lắc lắc kêu ring ring rồi cười khành khạch. Cháu bé đâu tầm 3 tuổi, mặt tròn như mặt trăng, hai má phúng phính, hồng hồng, lông mày hơi đậm, có một nét gì rất thu hút người nhìn. Bà cháu vào theo sau: Bin, ra đây, chưa tới lượt mình, để bác sĩ làm việc nào.
Tôi khám cháu bé, vẫn là một gương mặt có nét rất khác đó. Tôi xoay ghế, nhìn gáy, nhìn lưng, lông tơ cháu mọc nhiều hơn những trẻ cùng lứa khác.
– Cháu có hay ốm không bà cháu ?
– Cháu hay ốm lắm bác sĩ ạ, cứ sụt sịt mũi dãi suốt ngày.
– Rồi mỗi lần ốm bà cho cháu đi khám không ?
– Tôi ở quê cứ ra hiệu thuốc mua thôi bác sĩ ạ, mỗi lần mấy túi, có viên xanh, có viên hồng, cho uống mấy ngày cũng khỏi.
Tôi khám một hồi, tôi hỏi bà có thấy cháu bà nhìn khác những cháu khác không ? Bà nói có, cháu bà nhìn có vẻ béo hơn, mặt tròn hơn lại hơi hồng hồng, dạo gần đây thấy gáy với lưng cháu cũng nhiều lông tơ hơn nữa. Tôi nói, cháu bà bị hội chứng Cushing đấy.
Chúng tôi gọi những bộ mặt bất thường kiểu vậy với cụm từ “bộ mặt Cushing” – bộ mặt đặc trưng của những đứa trẻ mắc hội chứng Cushing – hội chứng có thể do bệnh lý của bản thân đứa trẻ, nhưng cũng có thể do sử dụng các loại thuốc corticoid quá nhiều và không đúng cách dẫn đến việc có những tác dụng phụ, thậm chí nguy hiểm tính mạng. Chúng tôi gọi đó là Hội chứng Cushing do thuốc.
Cơ thể con người duy trì được sự tồn tại bằng nhiều cách khác nhau, trong đó có một hệ thống các chất tác động qua lại rất phức tạp, điều hòa sự ổn định bên trong cơ thể gọi là hormone. Có những hormone đơn thuần đảm nhiệm công việc điều hòa nhẹ nhàng, thiếu một chút cũng không nguy hiểm gì nhiều. Nhưng có những hormone thiếu là nguy hiểm. Chúng gọi là hormone có tính sinh mạng. Hormone được tiết bởi các tế bào tập hợp với nhau tạo thành tuyến nội tiết. Tuyến thượng thận là một tuyến nội tiết như vậy. Tuyến thượng thận tiết ra Corticoid để điều hòa một vài chức năng của cơ thể, đồng thời tiết ra một vài hormon khác mang tính sinh sinh mạng – thiếu nhiều là chết.
Corticoid được tuyến thượng thận tiết một lượng nhất định thay đổi theo thời gian trong ngày để làm nhiệm vụ của nó. Khi bạn uống thêm vào, 1,2 ngày không sao, thậm chí vài ngày nếu lượng trong giới hạn cho phép cũng không sao. Nhưng nếu uống liều cao, dài ngày hoặc các đợt sát nhau, hoặc vừa uống liều cao lại uống sát nhau…thì có thể gây nên tác dụng phụ như da mỏng hơn, cơ thể tích nước hơn, lông tơ mọc nhiều hơn…gây nên bộ mặt Cushing như vậy. Tuy nhiên, đó chỉ là biểu hiện bên ngoài. Nguy hiểm ở chỗ, nếu bạn lạm dụng như vậy thì cơ thể nhận thấy có một lượng Coricoid “có sẵn” rồi, tuyến thượng thận thấy không cần làm việc quá nhiều nữa, lười đi và sản xuất ít hơn. Dần dần, tuyến thượng thận quen với việc đó. Nếu bạn dừng đột ngột việc bổ sung, tuyến thượng thận đang quen với việc “lười”, không kịp thích nghi và cơ thể trở nên thiếu hormone. Chúng tôi gọi đó là cơn suy thượng thận cấp – có thể tử vong.
Chúng ta đang vô tư tự ý sử dụng quá nhiều mà không biết rằng tác hại đang diễn ra âm thầm.
Tôi vẫn sử dụng Corticoid để điều trị bệnh, vì nó là thuốc, được sinh ra để điều trị bệnh và dùng đúng thì tốt. Nhưng tôi luôn ghi rõ số ngày dùng, hướng dẫn rõ bệnh này thì nên uống lúc nào, bệnh kia thì nên uống lúc nào. Lần gần nhất là dùng từ bao giờ và tính toán liều để không gây tác dụng phụ và điều trị được bệnh. Việc đó là việc của người bác sĩ, có hiểu biết về thuốc, về bệnh cần làm.
Corticoid là thuốc điều trị bệnh, được sử dụng để điều trị nhiều bệnh khác nhau. Nhưng không giống nhiều thuốc khác, nó là thuốc mà khi dùng sai cách có thể gây tác dụng phụ nguy hiểm – một cách âm thầm. Một số bệnh lý bắt buộc phải dùng, chấp nhận tác dụng phụ và theo dõi sát để quản lý tác dụng phụ đó – vì đối với bệnh lý đó, corticoid là nhẹ nhàng nhất rồi.
ĐỪNG LẠM DỤNG CORTICOID !!!
– Bs Phí Văn Công –
