Bí ẩn núi Trầm Hương: Vách đá ôm giữ bút tích 700 năm nhà Trần

Bí ẩn núi Trầm Hương: Vách đá “ôm giữ” bút tích 700 năm nhà Trần

Ma nhai kỷ công bi văn ở Nghệ An là văn bia độc nhất vô nhị khắc trên núi đá. Trải qua gần 700 năm, văn bia cổ này vẫn cỏn như tươi nét bút. Tỉnh Nghệ An đang đề nghị công nhận văn bia cổ này là bảo vật quốc gia.

Văn bia cổ khắc trên núi đá ở Nghệ An có cỡ chữ to nhất Việt Nam

Ngày 8/4, lãnh đạo Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch tỉnh Nghệ An cho biết đơn vị đang tiến hành các thủ tục đề nghị công nhận văn bia Ma nhai kỷ công bi văn ở xã Chi Khê, huyện Con Cuông là bảo vật quốc gia.

Trước đó, đoàn công tác của Cục Di sản văn hóa, Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch trực tiếp khảo sát di tích lịch sử cấp quốc gia bia Ma Nhai và có buổi làm việc với lãnh đạo huyện Con Cuông để tư vấn quy trình lập hồ sơ trình trung ương.

Huyện Con Cuông đã phối hợp với các cơ quan chức năng tiến hành công tác rập thác bản văn bia. Đây là một khâu quan trọng nhằm ghi lại đầy đủ, chính xác những nét chạm khắc, hoa văn, chữ viết trên bia đá, cơ sở phục vụ cho nghiên cứu, bảo tồn và quảng bá giá trị di tích.

Toàn bộ văn bia ngắn gọn chỉ 14 dòng với 155 chữ, khắc sâu trên vách núi đá vôi có diện tích lớn (213cm x 155cm). Điều khá thú vị là nét chữ của văn bia to đạt mức kỷ lục, xếp vào hàng bia đá có nét chữ lớn nhất Việt Nam. Trung bình mỗi chữ có đường kính khoảng 10,5cm. Các nhà nghiên cứu đánh giá đây là một trong những văn bia cổ có giá trị đặc biệt, tiêu biểu cho lịch sử quốc gia và văn hóa bản địa.

Văn bia cổ khắc vào vách đá 700 năm vẫn tươi nét bút

Theo thông tin từ Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch tỉnh Nghệ An, văn bia Ma nhai kỷ công bi văn tại núi Thành Nam xã Chi Khê, huyện Con Cuông, tỉnh Nghệ An là tấm văn bia “độc nhất vô nhị” trên đất nước ta. Dù đã qua gần 7 thế kỷ, bài văn khắc trên núi đá năm nào như vẫn còn tươi nét bút.

Văn bia ghi lại sự kiện Thái thượng hoàng Trần Minh Tông thân chinh, “tự làm tướng đích thân chỉ huy quân đội, hiệu lệnh nghiêm minh, uy thanh vang dội”. Do đó “Ai Lao nghe tiếng chạy mất hút”, vào năm Ất Hợi niên hiệu Khai Hựu thứ 7 (1335) đời vua Trần Hiến Tông. Sau chiến thắng này, Thượng hoàng liền lệnh Phát vận sứ Nguyễn Trung Ngạn soạn văn khắc vào vách núi kỷ niệm chiến thắng.

Văn bia được khắc sâu trên vách núi đá vôi, ngoảnh mặt trông ra sông Lam và đường bộ qua lại như thách thức với thời gian, là minh chứng cho hào khí Đông A của vương triều Trần cũng như tinh thần bảo vệ bờ cõi và nhân dân Đại Việt. Đồng thời cũng là lời nhắc nhở, răn đe cho những tù trưởng hay thủ lĩnh có mưu đồ chống phá lại sự ổn định và thống nhất lúc bấy giờ. Với ý nghĩa lịch sử đặc biệt đó, năm 2011 văn bia Ma nhai kỷ công bi văn được xếp hạng di tích Lịch sử Quốc gia.

Vì được khắc trực tiếp lên núi đá vôi thuộc dãy núi Trầm Hương, mặt văn bia lại có độ cong xuống, phía trên là đá tảng và cây bụi nhô ra nên vô hình tạo nên một “lá chắn” bảo vệ cho văn bia khỏi nắng mưa cũng như các yếu tố ngoại cảnh khác. Chính vì vậy hiện nay dù đã gần 700 năm trôi qua nhưng văn bia vẫn còn nguyên vẹn.

Trong bộ Đại Việt sử ký toàn thư có ghi văn bia được khắc vào tháng 12 năm Khai Hựu thứ 6 (1334). Nhưng trên văn bia có ghi rõ mốc thời gian là: “Thì Khai Hựu thất niên, Ất Hợi đông, nhuận thập nhị nguyệt nhật lặc thạch”, nghĩa là: “Khắc vào đá ngày tháng 12 nhuần, mùa đông, năm Ất Hợi, niên hiệu Khai Hựu thứ 7 (1335). Như vậy, văn bia Ma nhai kỷ công bi văn cũng đã đính chính 1 số sai sót trong chính sử.

Văn bia Ma nhai kỷ công bi văn là hiện vật gốc, độc bản, hiện trạng còn nguyên vẹn. Tấm bia được dựng tại địa phương và gắn với hào khí Đông A và tinh thần bảo vệ lãnh thổ của dân tộc dưới thời Trần. Bia được lên núi đá vôi, không có hoa văn trang trí, không có tên văn bia, nhưng nội dung không trùng với bất kỳ tấm bia nào cùng thời. Là tấm bia cổ thời Trần duy nhất được phát hiện tại Nghệ An, và là tấm bia Ma nhai có niên đại cổ thứ 2 tại Việt Nam tính tới thời điểm hiện tại.

Trên tổng thể tư liệu bia văn bia Việt Nam, đây là tấm bia duy nhất gắn liền với sự nghiệp bảo vệ biên cương tổ quốc của các vị hoàng đế triều Trần. Đây còn là một áng hùng văn độc đáo quý hiếm thời Trần ở Nghệ An nói riêng cũng như Việt Nam nói chung.

Được công nhận là bảo vật quốc gia, cơ hội để phát triển du lịch cho địa phương

Theo Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch Nghệ An, nếu được công nhận là bảo vật quốc gia, bia Ma Nhai sẽ có thêm cơ hội được bảo vệ, tu bổ đúng mức. Đồng thời danh hiệu này sẽ mở ra triển vọng mới cho phát triển du lịch văn hóa ở Con Cuông, thu hút du khách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội địa phương.

Ma nhai kỷ công bi văn là di sản lịch sử quý giá của huyện Con Cuông, Nghệ An. Nhằm phát huy tối đa giá trị văn hóa và lịch sử của di tích này, chính quyền địa phương đang lập đề án, quy hoạch vùng đất quanh núi Thành Nam để bảo vệ và phát triển du lịch.