Khóa học ở studio của tôi sắp kết thúc rồi. Tôi sắp phải nộp bài cuối khóa vào tuần sau. Nhưng sắp lấy bằng rồi mà tôi vẫn không hiểu thế nào là một “công trình kiến trúc tốt” hoặc là nó nên như thế nào?
Giáo sư của tôi bảo tôi nên đi đánh giá các công trình khác để thấy được cái nào thành công và cái nào không. Nhưng mà tôi không có cái chuẩn nào để bắt đầu đánh giá một cách hiệu quả cả.
Tôi đã thử dùng theo cách đánh giá game và thiết kế đồ họa để đánh giá kiến trúc – kiểm tra mục đích nghề kiến trúc, quan sát các bước, xem cách họ giải quyết vấn đề và các hạn chế để làm mọi thứ trở nên mạch lạc.
Nhưng mà tôi vẫn không biết mình đang làm cái gì
Mọi người đánh giá một công trình kiến trúc như thế nào?
Có rất nhiều cách để đánh giá, theo [cách giải thích của] Wayne Attoe:
– Theo lý thuyết: Lên danh sách những chức năng cần có và xem công trình đó có đầy đủ những chức năng đó không. Đối với những công trình cũ thì bạn nên nắm được rằng vào thời đó người ta đặt ra những yêu cầu hay mong muốn gì.
– Tính hệ thống: Liên quan đến phần lí thuyết, khi bạn thấy rằng các thỏa thuận, bàn bạc được đưa ra để đáp ứng một số yêu cầu từ phía khách hàng, bạn hãy phân tích các lựa chọn của kiến trúc sư và đánh giá xem các lựa chọn đó có hợp lí hay không. Một khung đơn giản sẽ là so sánh các phần Chức năng, Hình thức (không gian) và Cấu trúc.
– Phân loại Typology: Rất giống với lí thuyết nhưng thay vì sử dụng một bộ các nguyên lí thiết kế, bạn hãy so sánh nó với một tòa nhà khác có những đặc điểm tương đồng mà được coi là một công trình thành công.
– Đánh giá (một không gian): Ví dụ như một khán phòng sẽ bị ồn nên cần một khoảng nghỉ để đến một không gian khác, tránh cho không gian đó bị ảnh hưởng.
– Các ý hỗ trợ phần đánh giá: Đây là khi bạn nói về lý do tại sao bạn thích nó hoặc tại sao không.
– Tính gợi cảm: Khi bạn cảm nhận được cảm giác mà công trình đó mang lại và muốn những người khác cũng có những cảm giác giống như bạn.
– Tính ấn tượng (trường phái ấn tượng): Để khi bạn muốn thể hiện khả năng thiết kế, nhưng nếu có người làm một bản vẽ trên danh nghĩa là công trình nhưng thực tế toàn để múa lửa kĩ năng thì xem như hỏng.
– Cách mô tả: Giới hạn của chính nó về việc mô tả nội dung có ba mục:
1. Tính tượng hình: Mô tả những gì diễn ra ở bên trong công trình và thường được chia ra thành yếu tố tĩnh và yếu tố động (chuyển động của con người)
2. Tiểu sử: Bạn nhìn vào cuộc sống của kiến trúc sư để tìm thấy gì đó có thể giúp bạn hiểu rõ hơn về công việc của họ
3. Bối cảnh: Xem xét dự án thông qua tác động từ các bối cảnh về kinh tế, chính trị, các lực lượng xã hội vân vân có tác động (hoặc thiếu tác động) đến dự án công trình.
– Tác động: Công trình đó đã tác động đến những thứ xung quanh như thế nào?
Những điều trên không bao giờ có thể tự xuất hiện được. Đầu tiên các bạn phải thử tìm tài liệu phân tích đánh giá dưới dạng video và xác định xem người ta đánh giá mỗi phần như thế nào. Bạn sẽ thấy có vài nhận xét bị trùng lặp hoặc na ná nhau, tùy vào bối cảnh mà có thể đoạn phân tích này hóa ra lại là đoạn phân tích khác nữa. Tuy nhiên thì cũng không quan trọng lắm
Tất cả những thứ đó sẽ cho bạn một cái sườn để bắt đầu một bài phân tích của riêng mình.
_____________________
u/I_love_pillows (0 point)
Tôi cũng không chắc rằng có thứ gì gọi là một công trình tốt hay không. Đó chỉ là cách bạn biện minh cho công trình mà bạn thiết kế thôi
_____________________
u/neverglobeback (4 points)
Tôi chuyên làm về kiến trúc nhà ở và cũng không hẳn là một người đánh giá, nhưng đây là một số yếu tố tôi dùng để xem xét các thiết kế. Tôi nghĩ đây là những điểm phù hợp để xem xét mức độ thành công của một thiết kế có thể có hoặc không. Ngoài ra không phải tất cả những thứ đó sẽ được áp dụng vào mọi công trình, tùy thuộc vào cách sử dụng của nó
– Khái niệm: Công trình có liên kết như thế nào về mặt vật lý hoặc cách thiết kế? Bạn hãy thử xem qua miêu tả của Liebskinds về bảo tàng Holocaust ở Berlin (https://libeskind.com/work/jewish-museum-berlin/) . Làm thế quái nào mà bạn có thể tiếp cận một thứ như vậy? Tôi nghĩ rằng nó đã được xử lý rất tốt mặc dù tôi chưa từng đến đó, tôi có thể tưởng tượng ra cái cảm giác khó chịu do cách xử lý không gian. Bản thân công trình này có quá nhiều vấn đề về việc bố trí cửa sổ và không gian trống. Tôi nghĩ rằng Liebskind đã truyền tải rất tốt trải nghiệm tuyệt vọng cho khách tham quan về sự kinh hoàng của cuộc tàn sát. Thường thì cảm giác khó chịu của khoảng trống vắng sẽ nặng nề hơn cảm giác chật chội
– Hiện tượng học (Hiện tượng học là nghiên cứu các cấu trúc của ý thức được trải nghiệm theo quan điểm của người thứ nhất): Cái này có liên quan đến ví dụ ở trên nhưng nó theo nghĩa bạn cảm thấy như thế nào khi ở nơi đó hoặc những gì nó gợi cho bạn. Ví dụ tốt nhất đó là về việc bạn cảm thấy như thế nào khi ở trong bệnh viện – một không gian vô trùng, hay là trong nhà thờ, một không gian cao lớn, hướng về Chúa, sự cộng hưởng của tiếng ồn… Vậy nó làm cho bạn cảm thấy thế nào? Có câu chuyện nào thông qua công trình đó hay không? Trước khi vào công trình đó thì bạn nghĩ gì? Các không gian được kết nối với nhau như thế nào? Điểm nhấn của nó là gì, nó có điểm nhấn hay không? Chức năng của nó có bị giảm không?
– Phong cách/thẫm mỹ: Đây được xem như “Tư tưởng thời đại” hoặc “Hương vị của cuộc sống” – giống như Zaha và những uốn lượn trong thiết kế của bà ấy, định hình những công trình trông như đang tan chảy (https://www.zaha-hadid.com/architec…/bmw-central-building/). Nó cũng có thể là một phong cách kiến trúc cụ thể được định hình qua nhiều năm. Cho dù rằng cấu trúc kiểu khung như của Calatrava (https://calatrava.com/projects/milwaukee-art-museum.html), cấu trúc kiểu thuật toán của Gehry (https://www.guggenheim-bilbao.eus/…/outside-the-museum) hoặc phong cách hộp thép và kính siêu tối giản của Mies (https://farnsworthhouse.org/). Những thiết kế trên có thể vượt ra cả khuôn khổ cá nhân và hơn cả một cách diễn đạt vẻ ngoài của công trình
– Tính ngữ cảnh: Nó có phù hợp với những thứ xung quanh nó không? Có quá nổi bật so với xung quanh không hay hòa hợp với những công trình lân cận không (https://www.archdaily.com/…/standing-out-or-fitting-in…). Hướng công trình như thế nào; sử dụng ánh sáng tự nhiên ra sao; liệu có hòa hợp với cơ sở hạ tầng xung quanh không; vị trí kề cạnh các công trình nổi bật như thế nào; sử dụng hướng nhìn sẵn có hay tận dụng triệt để; các hình khối tạo nên công trình nữa.
– Tính thực tiễn: Nó có giải quyết được nhu cầu của người sử dụng hay không? Dây chuyền công năng; tổ chức không gian; dễ sử dụng/khả năng tiếp cận/tính toàn diện; khả năng khách hàng tương tác với công trình/xã hội hóa; chức năng/quy trình bên trong, sức khỏe của người sử dụng – ánh sáng tự nhiên, nhiệt độ phù hợp, chống nắng gắt; giữ ấm trong thời tiết lạnh
– Địa hình: Công trình trụ trên đất nền như thế nào? (https://en.wikipedia.org/wiki/Casa_da_M%C3%BAsica…) Có phù hợp với hình dạng đất khu vực đó hay không? mối quan hệ với các đặc điểm như nước và vật chất nền; sử dụng các vật liệu có sẵn tại địa phương… Công trình Casa Da Musica nhìn như một vật thể từ trên trời rơi xuống nhưng tôi nghĩ đây là vài ý tưởng thực thi hóa chủ nghĩa hậu duy lí (post-rationalism) (chủ nghĩ hậu duy lí dành cho những người quá chán chủ nghĩa duy lí – vốn là một chủ nghĩa mà trong đó tiêu chuẩn về chân lý không có tính giác quan mà có tính trí tuệ và suy diễn logic – nhưng đồng thời cũng không muốn tư duy theo kiểu tôn giáo). Tuy nhiên những công trình kỳ lạ và độc đáo như vậy lại dễ có được sự chú ý của quốc tế.
– Về mặt lịch sử: Liên quan đến việc sử dụng công trình/địa điểm/quận/thành phố trong quá khứ; kết nối dòng họ/tổ tiên; dòng thời gian của công trình/khu vực; Đó có thể là sao chép vẻ bề ngoài hoặc cái gì đó có ý nghĩa hơn (sử dụng các vật liệu truyền thống theo cách hiện đại/tưởng tượng lại các kỹ thuật và thiết kế truyền thống)
– Văn hóa: Tham khảo thiết kế truyền thống/vật liệu địa phương (https://www.archdaily.com/…/ad-classics-centre-culturel…); văn hóa truyền thống; phong tục; lối sống; thời trang
– Bền vững (https://www.worldgbc.org/advancing-net-zero/case-studies-0): Tìm nguồn cung cấp vật liệu đáng tin cậy; dùng vật liệu ít cacbon cho xây dựng và dịch vụ; tự chủ hoặc tự duy trì; dùng năng lượng mặt trời/làm mát tự nhiên/thông thoáng
Tất nhiên là không có gì chắc chắn những điều trên sẽ tạo nên một công trình tốt, nhưng tôi nghĩ hầu hết những công trình tốt sẽ có một số phẩm chất trên và sẽ tạo ra một hệ thống phân cấp dựa trên những gì họ cho là quan trọng hoặc thú vị nhất. Một số có thể nặng nề về khái niệm trong khi những tác phẩm khác lại tinh tế hơn dựa trên ánh sáng và hình thức. Đâu ai có thể nói cái nào đúng hay cái nào sai?
Tôi nghĩ cái chính đối với tôi là có lý do và hứng thú trong quyết định để làm theo cách này hoặc cách khác và tôi nghĩ điều đó sẽ tạo nên một công trình tốt.
Tôi cũng thích cuốn 101 điều mà tôi đã học được ở trường Kiến Trúc của Matthew Frederick – ước gì tôi tìm thấy cuốn sách này khi tôi ở đó.
_____________________
u/MrWindu (2 points)
Tôi tin rằng có rất nhiều lĩnh vực để đánh giá kiến trúc:
Nó có bền vững không? Nó có phù hợp với môi trường không? Nó có tốt như tưởng tượng không? Nó có tôn trọng thời gian và địa điểm ở nơi nó được xây không? Các thành phần có tốt không? Vật liệu có thích hợp không? Nó có ích cho đô thị hay không? Nó có cung cấp khái niệm nào mới không? Nó có dựa trên nhân vật nào không?
Đây là những thứ ở trong đầu tôi. Một công trình nên làm tốt những thứ này hoặc nó sẽ khiến mọi người có cảm giác thiếu cái gì đó.
_____________________
u/GuySmileyPKT (0 point)
Một công trình tốt là kết quả của những gì thiết kế phải làm, tốt nhất là đúng thời gian, ngân sách và không quá gây khó chịu cho hàng xóm xung quanh. Lưu ý rằng bất cứ điều nào trong 3 điều trên cũng có thể trái ngược với dự định thiết kế.
