Chỉ cần để ý một chút, hẳn bạn sẽ nhận thấy rằng văn hóa Đức có một sức ảnh hưởng khá lớn, tới mức có thể coi là bất thường trong các bộ anime của Nhật Bản, hay thậm chí rộng hơn là trong nền văn hóa đại chúng tại xứ sở này. Có thể kể tới một số anime fantasy xây dựng hệ thống phép thuật có tên chứa rất nhiều từ tiếng Đức (Fate/stay night, Strike The Blood…); số khác có những nhân vật với hình tượng hay tính cách rất Đức (Asuka trong Neon Genesis Evangelion…); hoặc được đặt trong một bối cảnh cực kì tương đồng với nước Đức tại một thời kỳ nhất định (Fullmetal Alchemist, Attack on Titans, The Saga of Tanya the Evil…). Các đặc điểm của văn hóa Đức dường như xuất hiện ở mọi nơi, vượt trội hơn rất nhiều so với các quốc gia châu Âu khác.
Nguyên do của hiện tượng này là từ đâu? Để tìm hiểu sâu hơn, chúng ta cần đi ngược lại một chút về quá khứ. Không, không phải về thời kỳ phe Trục hay thế chiến thứ 2 đâu, xa hơn nữa cơ. Thời kỳ cải cách của Thiên Hoàng Minh Trị, khoảng giữa thế kỉ 19 đến đầu thế kỉ 20. Vào thời điểm đó, Nhật Bản đặt mục tiêu trở thành một cường quốc thế giới. Các nhà lãnh đạo cho rằng họ cần phải liên kết với những quốc gia tiến bộ nhất thế giới lúc ấy – Hoa Kỳ, Vương Quốc Anh, Pháp, và tất nhiên, Đức. Nhìn vào đế quốc hùng mạnh dù còn rất non trẻ, chỉ vừa mới được thành lập đó, các lãnh đạo Nhật Bản nhận thấy nhiều bài học cho mình – nước Đức trở thành hình mẫu cho quá trình hiện đại hóa của Nhật Bản.
Các luật gia và chính trị gia người Đức, chẳng hạn như Rudolf von Gneist, đã đóng góp rất nhiều cho hiến pháp Nhật Bản. Klemens Wilhelm Jacob Meckel, một cố vấn quân sự người Đức, đã dành ba năm giúp hiện đại hóa quân đội Nhật Bản. Các bác sĩ người Đức đã đến nước này vào khoảng năm 1870 để cập nhật hệ thống y tế. Dấu vết của những thay đổi này vẫn còn trong tiếng Nhật hiện đại: “dị ứng” dịch thành アレルギー (arerugii) trong tiếng Nhật, chứng loạn thần kinh dịch thành ノイローゼ (noiroose), và thạch cao được gọi là ギプス (gipusu).
Cho tới ngày nay, trong văn hóa đại chúng Nhật Bản vẫn còn xuất hiện nhiều những chi tiết Đức. Trong số các nước phương Tây, có lẽ ảnh hưởng của Đức ở xứ sở mặt trời mọc chỉ thua kém Mỹ, sau hàng thập kỷ năm chiếm đóng và bảo hộ sau thế chiến 2. Với sự ảnh hưởng sâu rộng đến vậy trong văn hóa đại chúng, việc văn hóa Đức ảnh hưởng nhiều tới ngành công nghiệp anime, manga, LN… âu cũng là điều dễ hiểu.
“Seid ihr das Essen? Nein, wir sind der Jäger!”
Feuerroter Pfeil und Bogen, bài hát opening đầu tiên của bộ anime Attack on Titan nổi tiếng mở đầu bằng một câu tiếng Đức, tạm dịch là “Các ngươi là thức ăn phải không? Không, chúng ta là thợ săn!” Chỉ riêng vậy đã có thể dự đoán văn hóa Đức ảnh hưởng tới bộ anime này nhiều tới mức nào.
Thật vậy, chúng ta có thể dễ dàng nhận thấy tính Đức qua những chi tiết sau:
– Họ của hầu hết các nhân vật đều có nguồn gốc Đức: Jäger, Ackerman, Armin, Zoë, Braus, v.v..
– Không chỉ Feuerroter Pfeil und Bogen, rất nhiều những bản nhạc nền về sau đều có những câu hát bằng tiếng Đức. Bản opening thứ 2, Die Flügel der Freiheit, thậm chí còn có nhiều tiếng Đức hơn opening trước đó.
– Bối cảnh của Attack on Titan chịu ảnh hưởng rất lớn từ lịch sử Đức. Quân phục của các sĩ quan quân đội Marley rất tương đồng với quân phục Đức trong thời kỳ holocaust. Thêm nữa, những người Eldia ở Marley cũng được yêu cầu đeo một huy hiệu để nhận dạng bản thân, giống với việc người Do Thái tại nước Đức Quốc Xã từng phải mặc trang phục có khâu ngôi sao sáu cánh.
Fullmetal Alchemist
Tương tự với Attack on Titan, chúng ta cũng có thể nhanh chóng nhận ra những chi tiết liên hệ tới nước Đức Quốc Xã trong bộ anime về các giả kim thuật sư này.
– Những cái tên Đức: Edward, Alphonse, Olivier, Bradley
– Fuhrer (tạm dịch: lãnh tụ) – chức vụ của Bradley tại Amestris
– Biệt danh “Chó săn của quân đội”
– Tóc vàng và mắt xanh
– Chiến tranh trên nhiều mặt trận
– Thí nghiệm trên cơ thể người
– Nỗi ám ảnh về những điều huyền bí trong hàng ngũ các quan chức cấp cao
– Amestris có hình dạng khá giống Cộng hòa Weimar
Rất nhiều người xem đã chỉ ra những chi tiết trên. Tuy nhiên, trong một cuộc phỏng vấn, tác giả Arakawa lại trả lời rằng, khi xây dựng thế giới hư cấu trong Fullmetal Alchemist, bà được truyền cảm hứng sau khi đọc về Châu Âu trong thời kỳ Cách mạng Công nghiệp; bà đã rất ngạc nhiên bởi sự khác biệt giữa những người dân từ các quốc gia khác nhau, về văn hóa, kiến trúc và trang phục của họ. Bà đặc biệt quan tâm đến nước Anh trong thời kỳ này và thêm một chút sự sáng tạo của mình vào.
Arakawa không sử dụng bất kỳ quốc gia hoặc nền văn hóa cụ thể nào để tạo ra Amestris, mà là sự kết hợp của một số quốc gia châu Âu từ một số thời kỳ khác nhau giữa thế kỷ 17 và 19 và đặc biệt hơn, những thay đổi xảy ra ở Tây Âu trong Cách mạng Công nghiệp (với nguồn cảm hứng lớn nhất là Anh). Như vậy, bà không nhắm tới bất cứ quốc gia hay nền văn hóa nào tại một thời điểm cụ thể nào.
Mặc dù Amestris có hình dạng gần giống Cộng hòa Weimar, phần còn lại của lục địa lại không như vậy. Vị trí của Drachma, về cơ bản là Nga, đối với Amestris là không chính xác. Ngoài ra, phía đông nước Đức không có sa mạc rộng lớn. Xing, đất nước nằm phía bên kia sa mạc, có nền văn hóa của Nhật Bản thời phong kiến nhưng kích thước lại giống Trung Quốc hơn.
Youjo Senki – Ấu Nữ Chiến Ký (bản dịch Tiếng Việt: Tanya Chiến Ký)
Đây có lẽ là ví dụ điển hình nhất.
Đế Quốc, vùng đất nơi cô bé Tanya von Degurechaff sinh ra rõ ràng được dựa trên Đế Quốc Đức hay Đệ Nhị Đế Chế.
Theo tác giả Carlo Zen: “Đế Quốc trong câu chuyện này dựa trên một kịch bản giả trong đó đế quốc Đức được thống nhất trên nền tảng Großdeutsche Lösung (Giải pháp Đại Đức), theo đó tất cả các dân tộc nói tiếng Đức tập hợp lại thành một nhà nước duy nhất. Nếu hòa bình tiếp tục được duy trì trong suốt những năm 1910 và chiến tranh nổ ra sau đó, trong những năm giữa Thế chiến I và Thế chiến II, mọi thứ sẽ khác như thế nào? Trong viễn cảnh đó, sẽ không có chỗ cho một kẻ như Hitler lên nắm quyền.”
Tên của các nhân vật, địa danh của Đế Quốc trong Youjo Senki đều là những cái tên Đức. Đất nước này thậm chí còn sử dụng đồng Mark làm đơn vị tiền tệ.
Khác với nhầm lẫn của khá nhiều người, quân đội Đế Quốc trong Youjo Senki được xây dựng dựa trên quân đội Đế Quốc Đức trong thế chiến thứ nhất chứ không phải quân đội Đức Quốc Xã trong thế chiến hai. Do vậy, Tanya hoàn toàn không phải một “loli phát xít” hay hiện thân của Hitler gì cho cam.
Về tên gọi, biên giới lãnh thổ, văn hóa và tính hình địa chính trị, Đế Quốc là một phiên bản song song của Đế Quốc Đức và Đế Quốc Áo-Hung trong thế chiến 1. Tổ Quốc (Fatherland) cũng là từ thường được sử dụng tại nước Đức trong thời kỳ này, biểu trưng cho chủ nghĩa dân tộc của người Đức trong suốt cuộc chiến tranh.
Mahou Shoujo Madoka Magika
Tên của tất cả các phù thủy trong Madoka Magika đều là những cái tên Đức: Charlotte, Gertrud, Suleika, Albertine, Gisela, Elsa Maria, Uhrmann, Oktavia von Seckendorff, Izabel, Patricia, Roberta, Kriemhild Gretchen, Walpurgisnacht, Candeloro, Ophelia, Homulilly, Quitterie, Itzli.
Strike The Blood, Blue Exorcist, Fate/stay night. Đây đều là những ví dụ tiêu biểu về nhóm anime fantasy với những cái tên chứa rất nhiều từ tiếng Đức. Phải nói thêm, hầu hết những từ này thường được dùng và kết hợp với nhau một cách khá bồi, thậm chí đôi khi là vô nghĩa; chưa kể tới cách phát âm “Nhật hóa” của các seiyuu. Có lẽ đơn giản là một cái tên Đức sẽ khiến chiêu thức đó nghe có vẻ ngầu và uy lực hơn chăng.
Một số cái tên Đức xuất hiện trong các anime này:
Fate/stay night (hầu hết là các câu niệm chú của Rin)
Für die Elemente Silber und Eisen. Für den Grundstein, Stein, und dem Aufseher. Für die Vorfahren, mein großer Meister Schwerorg.
Schließ die Tore gemäß der Anweisung der Kardinals. Komm herbei vom Gipfel und folge dem geteilten weg zum Königreich.
Füll. Füll Füll. Füll. Füll.
Wiederhole es fünfmal.
Aber when jedes gefüllt ist zerstöre es.
Blue Exorcist
Mephisto Pheles – tên nhân vật này được lấy cảm hứng từ Mephistopheles, một ác quỷ đặc trưng trong văn hóa dân gian Đức.
Er Stopfen, Kuchens Kuckucksuhr (tạm dịch: Cake Cuckoo Clock), Das Stärkste Gefängnis (tạm dịch: The Strongest Prison): đây đều là các phép thuật được sử dụng bởi Mephisto Pheles
Strike The Blood
Schneewalzer – tên của loại vũ khí này có nghĩa là Snow Waltz (điệu van tuyết) trong tiếng Đức.
Ngoài ra, còn nhiều những bộ anime khác mà ngay đến tiêu đề thôi cũng đã là tiếng Đức: Gantz, Elfen Lied, Weiss Kreuz..