Ẩm thực dân tộc Sơn La: Từ rau rừng, măng núi đến bữa cơm đậm đà bản sắc níu chân người phương xa

Sơn La níu chân du khách không chỉ bằng núi non trùng điệp, phong cảnh hữu tình, mà còn bằng nét ẩm thực đặc sắc với hương mắc khén thơm nồng, chén rượu men núi và bữa cơm dân tộc đậm tình đất, tình người…

Ẩm thực dân tộc Sơn La, đa dạng và phong phú

Trong hơi sương bảng lảng nơi núi rừng Tây Bắc, Sơn La hiện lên không chỉ với những triền núi xanh thẳm, những bản làng yên bình, mà còn bằng những hương vị nồng đượm của cơm lam, mắc khén, thịt trâu gác bếp hay xôi ngũ sắc. Ẩm thực dân tộc nơi đây không chỉ để thưởng thức, mà là cách người vùng cao kể câu chuyện về đất và người, níu chân du khách bằng tình đất, tình rừng và ký ức không thể phai.

Đến Sơn La vào một buổi sáng bảng lảng sương, khi những triền núi còn ướt đẫm hơi lạnh đầu đông. Đường vào bản thoang thoảng mùi khói bếp, mùi lá rừng, mùi mắc khén hăng nồng quyện trong gió. Không cần ai giới thiệu, người lữ khách cũng đủ cảm nhận rằng phía sau những tấm vách gỗ đơn sơ kia là cả một kho tàng ẩm thực đa sắc, nơi hương vị núi rừng không chỉ để ăn, mà để kể chuyện, để giữ hồn văn hóa hàng trăm năm qua.

Ở vùng đất được tạo nên bởi sự cộng cư lâu đời của 12 dân tộc anh em, mỗi nhóm người gìn giữ cho mình những món ăn riêng, cách chế biến riêng, như những mảng màu đầy sống động bồi đắp nên bức tranh ẩm thực Tây Bắc phong phú và sâu lắng. Món ăn không đơn thuần là để no, mà để nhớ, để khắc ghi cả thiên nhiên, nếp sống và tâm hồn người bản địa.

Nếu bánh dày, thắng cố của người Mông là biểu tượng cho sức mạnh, sự bền bỉ và tinh thần tự do giữa đại ngàn, thì thịt trâu gác bếp, cá suối nướng, cơm lam hay xôi ngũ sắc của người Thái, Mường lại mang hương vị mộc mạc của đất, của lửa, của sông suối quanh năm thủy chung.

Đến với người Dao, khách lại say trong vị chua thanh của thịt chua, ngất ngây hương cay nồng của rượu hoẵng men núi. Nguyên liệu làm nên tất cả những món ấy đều giản dị: măng rừng, rau ranh, rau dớn, con cá bắt lên từ khe đá hay miếng thịt trâu hun qua khói bếp.

Nhưng khi hòa cùng mắc khén cay tê đầu lưỡi, hạt dổi thơm nồng, chẳm chéo thêm vị mặn mòi của muối hầm và lá rừng giã nhuyễn, thì cái giản dị ấy hóa thành hương vị chỉ Tây Bắc có, Sơn La có. Ẩm thực nơi đây vì thế không chỉ là món ăn, mà là khí trời, là thổ nhưỡng, là ký ức núi rừng gửi lại trên từng đầu lưỡi.

Ẩm thực dân tộc Sơn La níu chân du khách

Ở mỗi điểm đến, du khách có thể ngắm mây, xem suối, nghe tiếng lá rừng thở. Nhưng sẽ thật thiếu nếu chưa ngồi trước một mâm cơm dân tộc, nơi màu sắc lá rừng xanh mướt nằm cạnh bát canh bon thơm mát, nơi cá suối vàng rộm nằm bên hũ rượu thơm, nơi xôi ngũ sắc rực như cầu vồng sau mưa. Và chính trong khoảnh khắc nâng chén, gắp miếng thịt gác bếp đậm đà, du khách hiểu thêm câu chuyện của bản, hiểu vì sao nơi này níu chân đến vậy.

Ông Lường Văn Xiên, Giám đốc HTX Du lịch cộng đồng Ngọc Chiến (Sơn La) chia sẻ với niềm tự hào xen lẫn tâm tình mộc mạc: “Làm du lịch cộng đồng, chúng tôi xác định ẩm thực là phần không thể thiếu để giới thiệu văn hóa dân tộc Thái. Ngoài những món phổ biến như cá nướng, thịt gác bếp, chúng tôi còn chế biến các món ngày lễ, ngày Tết và kể cho du khách nghe ý nghĩa của từng món. Khách đến được tự tay nướng cá, giã chẳm chéo, làm cơm lam, vì chúng tôi muốn họ cảm món ăn không chỉ bằng vị giác mà bằng cả trải nghiệm”.

Những buổi tối quanh bếp lửa Ngọc Chiến, du khách và chủ nhà quây quần, chia nhau từng thanh cơm lam nướng giòn, từng chén rượu thơm nồng như tình người nơi núi. Và cũng từ những trải nghiệm ấy, người về xuôi rồi vẫn mang theo Sơn La trong lòng, nhẹ như khói bếp, nhưng nhớ rất lâu.

Chị Nguyễn Khánh Linh, du khách Hà Nội, vẫn chưa hết thích thú khi kể về hành trình của mình: “Tôi đã thử xôi ngũ sắc, thịt trâu gác bếp, cá suối, cơm lam, canh bon… Hương vị rất lạ, rất khác với món ăn miền xuôi. Tôi chắc chắn sẽ quay lại để khám phá thêm ẩm thực Sơn La’”.

Đó cũng là điều những người làm du lịch nơi đây mong chờ, rằng một món ăn có thể giữ chân khách, rằng hương vị quê hương có thể khiến người ta quay lại, không phải một lần mà nhiều lần.

Sông suối ban tặng cá tươi, núi rừng trao rau măng, con người chắt chiu cách nấu nướng qua bao thế hệ, tất cả tạo nên tinh túy ẩm thực Sơn La. Và để kho tàng ấy không bị mai một, ngành văn hóa – du lịch tỉnh đang từng bước đưa ẩm thực trở thành sản phẩm văn hóa đặc sắc.

Theo lãnh đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Sơn La Sơn La, tỉnh đang mở lớp đào tạo chế biến món ăn dân tộc, hỗ trợ các tour trải nghiệm, tổ chức thi ẩm thực… để đưa ẩm thực trở thành biểu tượng văn hóa, thành thương hiệu du lịch.

Ẩm thực, không chỉ nuôi đời sống, mà còn nuôi văn hóa, không chỉ là bữa ăn, mà là câu chuyện, là sợi dây gắn kết du khách với đất và người nơi đây.

Giữa núi rừng Tây Bắc, hương mắc khén vẫn còn vấn vít trong gió, tiếng chày giã chẳm chéo còn vang trong bếp lửa chiều. Sơn La mở lòng bằng những món ăn chân thật như chính con người nơi này. Ai đã thử một lần, sẽ muốn quay lại để ăn thêm một bữa cơm lam, để ngửi thêm mùi khói bếp, để nghe lòng mình mềm như xôi ngũ sắc ngày hội.

Đọc thêm