Quân lệnh của Trịnh Sâm cho tướng sĩ trong cuộc Bình Nam năm Giáp Ngọ (1774)

• Sáu quyển sách Bình Tây thực lục, Bình Hưng thực lục, Bình Ninh thực lục và Bình Nam thực lục (3 quyển) chép chi tiết về 4 chiến dịch quân sự lớn thời Trịnh Doanh – Trịnh Sâm là tư liệu giá trị để nghiên cứu về quân sự thời xưa. Nhưng đáng tiếc là bản dịch của 4 cuốn này là Tứ bình thực lục do PGS.TS. Đinh Khắc Thuân dịch hình như chỉ in 1000 bản vào năm 2009, nay không bày bán nữa nên ít người biết đến. Nhưng trên mạng có bản scan, Google là ra. Cảnh báo là bản dịch khá thô, một số chỗ sai chính tả và còn rõ ngữ pháp Hán văn.

Ngày 8, ra chỉ dụ cho thiên hạ biết về ý nghĩa điếu phạt và thời khắc đại xa giá xuất hành. Vâng mệnh Thánh từ, ngự tiễn ở lầu Vọng Giang trên thuyền Ngự Long. Mệnh cho Bồi tụng Liên Khê bá Vũ Miên tuyên dụ tướng sĩ, Dĩnh Thành hầu Lê Quý Đôn tuyên bố 42 điều lệ quân lệnh.

Thân chinh tuyên bố quân lệnh (Ngày 8 tháng 11 năm Giáp Ngọ)

1. Các loại khai quân số mà ai khai tăng thêm hay giảm bớt, không trung thực thì Quản quan đó mất quyền quản luận. Biện lại phải luận xử tội chém.
2. Mại phóng quân nhân cho tư hồi (cho về riêng) lại không ghi rõ vào sô sách, che giấu cho kẻ đó sẽ bị xử chém.
3. Quản quan, tuỳ hiệu thuộc viên nếu như có tật bệnh và sự cố khác biệt, không thể tòng quân phải ghi chép sự thực đầy đủ, khải trần cáo rõ ràng. Nếu như vô tật bệnh và sự cố, có tình trốn tránh, bị xử chém.
4. Khi hành quân phải chiếu theo trước sau, đồ thứ tiến hành, không được xa rời hàng ngũ. Ai trái lệnh chém.
5. Khi hành quân một chút mảy may không được vi phạm. Đến bất cứ địa phận nào không được xông vào nhà dân cướp bóc của cải tài vật, hiếp dâm phụ nữ hoặc ức chế bán mua. Ai trái lệnh chém bêu đầu thị chúng. Quản quan cũng phải theo trọng luận.
6. Việc hành quân nên lấy tinh thần bảo dưỡng sĩ tốt làm đầu. Các quản quan, tướng hiệu đều phải thương yêu vỗ về quân sĩ, đồng cam cộng khổ, cùng nhau khó nhọc. cùng nhau nghỉ ngơi, không được để quân sĩ phải chịu cơ hàn, sương gió. Thay đổi phải theo phép tắc, lúc nghỉ ngơi phải cho đúng giờ đúng lúc, khiến cho sĩ khí hăng say, phấn khởi. Lòng người ai là không muốn vui tươi phấn khởi. Ai không muốn thoả chí an thân. Nhưng không được bỏ hàng ngũ. Không sai khiến quá mức. đi đứng thất thường để đến nỗi quân hao tâm, tổn sức. Trái lệnh phải trọng luận.
7. Nói về biện lại phải thường trực trong quân. Ban truyền hiệu lệnh, truyền báo phải rõ ràng nhanh chóng, không được tuỳ tiện bớt thêm, lại sai chậm giờ giấc, làm sai trái việc quân cơ, ai trái lệnh chém.
8. Trú quân đồn trại, mọi người ra vào phải có hiệu tích (như giấy thẻ tuỳ thân) làm bằng. Người giữ cửa doanh trại phải xem xét kỹ giấy thông hành. Nếu sơ suất bất cẩn để kẻ ngoài thấu nhập, tuỳ tội nặng nhẹ trọng luận. Nếu để bọn gian tế thừa cơ phá hoại, chém.
9. Khi hành quân, gặp núi phải mở đường. Qua sông gặp nước phải bắc cầu. Đặc sai đội nào xây đựng, làm ăn phải nhanh chóng, phụng hành theo lệnh. Phải phẳng phiu kiên cố. Nếu thị thường gian trá thì tất cả quan binh đều bị trọng luận nghiêm trị.
10. Tướng hiệu hệ tại đồn luỹ phải tuần hành nơi bản địa mỗi ngày một vòng, chỗ nào khuyết lậu hư hỏng phải sữa chữa ngay. Nếu làm sơ sài qua loa tắc trách đều phải trọng luận.
11. Khi phải dời đồn trú cũng không được phóng hoả. Nếu làm sai trái đều phải trọng luận, trọng trị.
12. Xích hầu (người do thám) tuần thú nơi xa phái tuỳ thể tuần phòng cách đồn sở hoặc nửa dặm, một dặm trỉnh thám, dò xét tình hình, thám thính động tĩnh. Nếu sơ suất bất cẩn, giặc đến không hay cũng phải xử chém.
13. Thay người túc trực cốt ở nghiêm cẩn. Nếu phòng thủ sơ sài, ngủ say hay rời bỏ đề tuần binh bắt được khí cụ quân đội, vẫn không hay biết, thì quản quan hoặc chính người canh gác đêu phải trọng luận.
14. Quan phòng bất cẩn để đến nỗi đồn trại trú quân bị cháy đều phải trọng luận. Một nơi thất hoả, dinh trại khác đều phải nghiễm túc yên lặng chuẩn bị đề phòng. Nếu loạn động, loạn hô, chém.
15. Trong quân ban đêm nếu như gặp quân đội của mình, nên các chiếu theo sơ đồ thứ tự mà tề chỉnh chuẩn bị. Nếu bỏ chạy hô hoán, làm kinh hoàng rối loạn trong quân. chém.
16. Lại, tốt nếu thám thính được tình hình giặc, hoặc có mưu lạ, chước lạ, nên tới chỗ quân trung, mật gửi Binh phiên quan đề đạt sự tình, nếu có thể chọn dùng được sẽ trọng thưởng. Nếu tư thông làm tiết lộ quản cơ, chém.
17. Trong quân nếu như có gian tặc tìm đến dò hỏi. không phải chức trách thì không được tự tiện nói năng. Nếu như bắt được giặc đảng và dẫn dụ được giặc đầu hàng, tức khắc phải dẫn đến ra mắt quan Phụng sai, tuỳ cơ dộng đạt, thẩm tra quyết định. Không được hỏi han tình hình trong quân dịch. Trái lệnh, chém.
18. Quân đi đến chỗ trú quân, quân lương chưa đến, quản quan sai bản binh đón lương, phải nghiêm túc, yên lòng chờ đợi. Không được ồn ào hô hoán. Huyên náo, mất trật tự thì tướng hiệu trọng luận.
19. Trong quân vô cớ huyên náo, bỏ chạy, nói bừa đều bị trọng tội.
20. Nếu tới đồn thú của địch mà vô cớ kêu to hô hoán, chém.
21. Nếu trong đêm tối bỗng nhiên loạn hô, làm kinh động đến mọi người, lập tức phải hỏi nơi xảy ra việc ấy và đều phải chém bêu đầu. Và cả đến người hùa theo đều phải trọng trị.
22. Trong quân ai lắm lời ăn nói càn bậy, âm đương bói toán quỷ thần quái lạ làm hoang mang lay động lòng dân, chém.
23. Quân sĩ không được hai bên tranh giành giằng xé nhau, trái lệnh không phân biệt đúng sai đều phải phạt trên đưới 50 trượng, sau đó mớt tra cứu, tuỳ theo xử trị
24. Trong quân cờ bạc, rượu chè buông túng, hống hách lãng phạm, chém.
25. Chư quân tướng hiệu đã phụng sai đi trừ diệt quân thù mà trì hoãn không xuất phát ngay làm mất cơ hội, chém.
26. Khi gặp dịch, tiền quân đã gặp địch mà hậu quân dối trá vì hiểm trở chần chừ không nhanh chóng phó cứu thì tưởng hiệu phải chém.
27. Vào trận nghe tiếng trống, thấy cờ trỏ mà giả vờ không nghe thấy, chậm chạp không tiến, chém.
28. Khi lâm trận quân đã đi xa, xạ lực không kịp, vẫn cứ bắn loạn xạ đều khép vào trọng luận khiếp nhược, nhút nhát.
29. Khi lâm trận mà rút chạy, chém.
30. Ngày giờ hội chiến mà đến sau, sai hẹn, chém. Nếu như gặp mưa to gió lớn hoặc gặp thuỷ hoả không kịp thì được biện luận.
31. Tướng sĩ lâm trận mà trá bệnh ốm đau. chém. Nếu qua khám xét đúng là có bệnh thì không bàn đến.
32. Khi lâm trận chống đối bản tướng sai khiến. chém.
33. Thiết kỳ yểm tập cốt ở kịp thời cơ, tiến phát nhanh chóng. Tiền tướng hợp chiến, hậu tướng liền rong ruổi ứng phó, ra sức tiến đánh. Nếu ứng tiếp hai bên không hợp, chậm chạp, chém.
34. Chém giết phá đồn quân giặc, nên hết sức tiễu trừ không được tranh giành cướp bóc của cải, trâu bò sản vật. Nếu tham lam tranh cướp để đến nỗi quân địch tẩu thoát, chém.
35. Đánh phá đồn giặc, quân tiên phong đã vượt rào đồn luỹ, phía sau đều phải dũng cảm kế tiếp tiến lên, nhập vào đồn giặc nên gắng sức bắt, giết lũ giặc mạnh. Nếu lùi bước, chậm tiến và tranh cướp của cải để giặc chạy thoát, chém.
36. Vây giữ đồn giặc không vững để đến nỗi quân trốn thoát. Chém.
37. Các tướng sĩ ngăn giữ phòng thú đồn ải, phòng bị bất cẩn, nghiên cứu không sâu sát sự thực, để quân giặc kéo đến, chém.
38. Vào bờ cõi giặc, quân sĩ không được đào bới phần mộ, đốt phá nhà cửa giết nhân dân, bắt phụ nữ. Trái lệnh đều chém.
39. Giết người cướp của dân, hư báo để nhận công đầu, chém.
40. Khi hành quân, quân sĩ phải dựa vào địa phương. Nếu tung hoành cướp phá, chém.
41. Đột phá vào đồn giặc, thu được tài vật, tiền tệ, đồ dùng, tạp hoá, phải bảo quản để khai báo sự thực đầy đủ, tức thời cho cái lấy được tự cho làm phần riêng. Còn lúa gạo, trâu bò khác sẽ được niêm phong ghi vào sổ sách, khải lên dự trữ lại sau này cấp phát cho chư quân. Nếu có những tài sản quý báu và đồ dùng cho việc binh nhung phải thu giữ dự trữ lại. Nếu tiến nạp hỗn hào tranh cướp, giấu giếm không báo cáo, kể cả tướng sĩ đều bị trọng phạt.
42. Trong các trận khôn khéo tu sức ngôn từ, hư trương thế giặc, thu hoạch thì chẳng được bao nhiêu, bịa công to lớn thêm nhiều, lòng thêm dối trá thì bất kể thắng lớn, thắng nhỏ đêu miễn ban thưởng, vẫn phải trọng luận.