Kiểm soát người khác nghĩa là bạn đã mất kiểm soát
vượt quá chức năng (overfunctioning) thường là phản ứng phổ biến của con người trước lo âu. Một nhà trị liệu đã giải thích về phương pháp làm thế nào để vượt qua chúng.
Chuyên mục: Forge | May 7 2020 | 4 min read| 3.1k clap
Tác giả: Kathleen Smith
=============
Hãy bắt đầu với một bài tập nho nhỏ nào. Tháng vừa qua bạn đã làm bao nhiêu điều trong danh sách dưới đây?
- Giúp đỡ một người bạn cảm thấy đang cần sự giúp đỡ mà chẳng hỏi người ta lấy một lời.
- Hoàn thành bài tập cho con trẻ dù chúng có thể tự làm.
- Thuyết giảng bố mẹ rằng không được ra khỏi nhà.
- Nhắc vợ/chồng, người yêu bạn khi nào cần làm việc của họ và phải làm như thế nào cho hợp lý.
- Làm luôn công việc của ai đó vì bạn cho rằng mình sẽ hoàn thành nó nhanh hơn.
- Tranh luận với người khác trên internet
Nếu bạn trả lời “có” cho những câu bên trên, có lẽ bạn đang khiến mình trở nên quá trách nhiệm đối với người khác. Nhiều người gọi điều này là “thích kiểm soát”, còn các nhà trị liệu lại sử dụng cụm từ “vượt quá chức năng”. Và với tư cách là một nhà trị liệu, tôi đã chứng kiến vô số trường hợp như thế này trước đây. Lo âu có rất nhiều kiểu khác nhau, xong vượt quá chức năng là phản ứng phổ biến nhất. Đối với nhiều người trong số chúng ta, việc kiểm soát – tách những người đứng quá gần nhau trên vỉa hè, hay bắt vợ/chồng của mình rửa tay đủ số lần – trở nên thường thấy hơn bao giờ hết hiện nay.
Trong một khoảng thời gian ngắn, vượt quá chức năng có thể rất hiệu quả. Chúng ta không điều khiển những người xung quanh, cho lời khuyên khi chẳng được hỏi, hay kiểm soát dự án của cả nhóm một cách quá tiểu tiết,.. nếu những điều này chẳng giúp ích gì trong việc làm ta giữ được bình tĩnh.
Nhưng như những gì tôi thường nói với bệnh nhân tới trị liệu của mình, vượt quá chức năng chỉ hiệu quả cho tới khi nó không còn hiệu quả nữa. Tháng qua đã chứng minh được chúng ta có ít ảnh hưởng đối với cach cư xử của người khác ra sao. Chúng ta không thể kiểm soát mọi người có thực hiện giãn cách xã hội hay không, hoặc con trẻ của ta thực tế đang học tập như thế nào. Nhưng chúng ta vẫn cảm thấy bản thân có trách nhiệm trong việc định hình cách suy nghĩ và hành động của mọi thành viên trong gia đình. Và chúng ta ngày một thất vọng vì họ chẳng tuân thủ những điều đó. Sau đây là lý do tại sao vượt quá chức năng gây tổn thương nhiều hơn là giúp ích – và bạn cần phải làm gì khi biết mình đang vượt quá chức năng.
Vượt quá chức năng khiến người khác không thể tự trưởng thành
Một điều khá thú vị đó là, khi bạn đối xử với một người như kiểu họ không có năng lực làm điều gì đó: Thì cuối cùng họ cũng sẽ bắt đầu hành động giống như không có năng lực. Nửa kia của bạn, trong vài lần đầu tiên nấu nướng có thể tạo ra vài bữa ăn thảm họa, nhưng nếu bạn giành chuẩn bị bữa tối 7 ngày/tuần thì họ chẳng còn cơ hội để luyện tập nấu ăn thành thạo hơn.
Thay vào đó, nó thể hiện rằng ban không tin tưởng họ có khả năng hoàn thành một công việc, điều đó sẽ gây ra một trong hai tác động sau: Bạn đang kích động tạo nên xung đột, hoặc bạn đang tạo nên một ngôi nhà/ văn phòng đầy những người sẵn sàng lùi vào cánh gà khi bạn đang náo loạn ở show.
Vấn đề quan trọng ở đây là, không có gì sai khi giúp đỡ các thành viên trong gia đình, đồng nghiệp hoặc để họ biết rằng bạn không đồng ý với họ. Nhưng bạn nên cân nhắc xem, liệu sự can thiệp đó thực sự có phải là để giúp đỡ họ hay không, hay chỉ là để bạn xoa dịu cho bản thân mình.
Vượt quá chức năng làm rạn nứt các mối quan hệ
Xích mích không phải là một thứ ngắn hạn. Theo thời gian, sự vượt quá chức năng của bạn có thể dẫn bạn rơi vào cái bẫy, trèo vào thì dễ nhưng lại khó ra. Có thể bạn sẽ bắt đầu phẫn nộ vì sự phân chia trách nhiệm không đồng đều trong hôn nhân hoặc cảm thấy gánh nặng nhiều hơn là nhận lại trong tình bạn của mình. Bạn có thể khiến mình làm việc tới kiệt sức.
Nhưng vẫn có nhiều cách để bạn trở thành nguồn lực cho mọi người trong cuộc sống của bạn mà không cần phải chịu trách nhiệm với cuộc đời họ. Bạn có thể hỏi những câu thiện chí giúp họ suy nghĩ tìm ra hướng đi tốt nhất hoặc để họ biết rằng bạn nghĩ họ có năng lực và rất kiên cường. Bạn có thể toải ra năng lượng của sự bình tĩnh khi họ đang sợ hãi và thất vọng. và có lẽ điều quan trọng nhất là bạn nên hỏi họ cần gì, thay vì tỏ ra rằng mình biết tỏng cả rồi.
Vượt quá chức năng dẫn tới tự bỏ bê
Những người vượt quá chức năng trong mắt người khác chính là những người luôn sẵn lòng gạt qua các nhu cầu về tinh thần cũng như thể chất của họ. Họ sẽ bỏ một buổi thể dục chỉ để hòa giải một mối quan hệ chẳng dính dáng gì tới họ. Nếu họ có thể sắp xếp cho một buổi trị liệu, họ sẽ dành cả buổi để nói về người khác thay vì bản thân.
Tự bỏ bê dẫn tới kiệt sức và lo lắng nhiều hơn, những thứ rõ ràng là chả giúp hữu ích gì cho bất kỳ ai – chắc chắn cũng chẳng giúp ích cho bạn, và cũng chẳng là những người đang cố gắng ngoài kia. Nhưng thoát khỏi thói quen vượt quá chức năng không phải là điều gì dễ dàng. Nó có nghĩa bạn cần thiết lập một ranh giới, phải biết nói “không”, và giải quyết hậu quả. Điều đó cũng có nghĩa bạn cần chịu dựng một chút sự lo lắng của bản thân vì sự chê trách của người khác khi bạn sực nhớ cần ưu tiên chăm sóc mình lên hàng đầu.
Để làm được như vậy, hãy cụ thể hóa sự vượt quá chức năng trong bạn. Lập một danh sách những cách bạn đang vượt qua ranh giới hoặc gánh quá nhiêu trách nhiệm. Đối với mỗi người, hãy tưởng tượng về một phản ứng lành mạnh hơn trông sẽ như thế nào. Đá sang suy nghĩ rằng phản ứng đó có thể gây khó chịu cho bạn để bạn chuẩn bị tinh thần trước.
Nhưng đừng quá khắt khe với bản thân nếu bạn rơi vào vượt quá chức năng trở lại khi bạn cảm thấy lo lắng. Chúng ta đều cố gắng hết sức mình và đôi khi sẽ đột ngột thực hiện lại những hành vi trước đây theo bản năng để trấn an bản thân. Khi tôi vượt quá chức năng, tôi luôn cố gắng nhắc nhở bản thân rằng có nhiều cách tốt hơn để giúp đỡ những người tôi yêu. Và sau đó, tôi dành chút thời gian để cân nhắc sự khác biệt giữa sự giúp đỡ vượt quá quyền hạn và sự giúp đỡ mà cho phép người khác có thể trở thành phiên bản tốt nhất của họ.
——-
Bài viết gốc: https://forge.medium.com/controlling-others-means-youve-lost-control-7cba4ac212cb
