Bí quyết xây dựng và triển khai các mô hình giảm nghèo bền vững và hiệu quả ở địa phương

Xây dựng mô hình giảm nghèo không khó nhưng duy trì và phát triển nhân rộng các mô hình giảm nghèo mới khó. Đó là vấn đề được các chuyên gia chia sẻ tại Tọa đàm “Xây dựng mô hình giảm nghèo góc nhìn từ địa phương” mới đây.

Mô hình giảm nghèo đã tạo ra hàng triệu việc làm cho lao động

Xác định mục tiêu chính của giảm nghèo là tạo việc làm, tăng thu nhập giúp lao động tiếp cận toàn diện với điều kiện xã hội, chính sách an sinh cơ bản nên từ lâu Việt Nam rất chú trọng tới việc xây dựng các mô hình giảm nghèo.

Mới đây, tại Tọa đàm “Xây dựng mô hình giảm nghèo góc nhìn từ địa phương” do báo NTNN/Dân việt tổ chức, đại diện Văn phòng Quốc gia giảm nghèo đã cung cấp các số liệu liên quan tới việc thực hiện các mô hình giảm nghèo.

Ông Nguyễn Lê Bình – Phó chánh văn phòng Giảm nghèo Quốc gia (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết: Giai đoạn 2022-2025, cả nước đã xây dựng được hơn 10.500 mô hình giảm nghèo, tạo việc làm cho hơn 100.000 nghìn lượt người.

Cùng với đó, tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều ở Việt Nam đến cuối năm 2024 chỉ còn 1,93%, trước đó, năm 2021 là 5,2%. Tính đến nay, cả nước chỉ còn hơn 1,2 triệu hộ nghèo, hộ cận nghèo. Thông qua các mô hình giảm nghèo, các địa phương đã hỗ trợ hiệu quả, giúp người nghèo phát triển sản xuất, tăng thu nhập và ổn định cuộc sống, giúp người nghèo thoát nghèo nhanh và bền vững.

Ông Bình cho biết, các mô hình giảm nghèo không chỉ mang đến cơ hội việc làm mà qua đó còn tạo cơ hội việc làm cho nhiều nông dân, người dân tộc thiểu số, người lao động địa phương. Khi các mô hình giảm nghèo được triển khai hiệu quả có tính nhân rộng thì cơ hội việc làm sẽ được chia đều cho tất cả mọi lao động trong cộng đồng.

Các mô hình được thực hiện trong cả nước với sự đa dạng từ nhiều vùng miền đã tạo ra những động lực để phát triển kinh tế – xã hội của địa phương. Sự phát triển này đã và đang đóng góp vào 17 Mục tiêu Phát triển Bền vững, ví dụ: Các dự án về nước sạch, cầu cống, đường xá phục vụ mục tiêu xóa đói giảm nghèo và môi trường, còn các dự án về giáo dục, y tế mang đến bình đẳng trong xã hội.

“Thành công của mô hình giảm nghèo không chỉ là nâng cao thu nhập và sinh kế, mà mục tiêu lớn nhất là giúp người nghèo giảm nghèo về thông tin, kiến thức và kỹ năng, trước khi đạt được kết quả cuối cùng là giảm nghèo về thu nhập”, ông Nguyễn Lê Bình nhấn mạnh.

Địa phương cần thay đổi cách xây dựng và triển khai mô hình

Khẳng định vai trò và tính hiệu quả của các mô hình trong việc giảm nghèo bền vững nhưng các chuyên gia cũng chỉ rõ tính chưa bền vững của các mô hình. Chính bởi vậy, theo các chuyên gia, các địa phương cần thay đổi cách xây dựng và triển khai các mô hình.

Ông Nguyễn Trần Lâm – chuyên gia Quỹ Quốc tế về phát triển nông nghiệp (IFAD) cho rằng: Mục tiêu của mô hình sinh kế rất rõ ràng và rộng. Mặc dù một số địa phương vẫn làm theo thói quen cũ, phân nhỏ vốn và thực hiện các mô hình đơn thuần khiến hiệu quả hỗ trợ chưa đạt được như mong muốn, nhìn chung, mô hình đã thay đổi được cách làm, cách nhìn và cách nghĩ của chính quyền các cấp, cũng như thay đổi nhận thức và cách làm của người dân, đặc biệt là người nghèo.

Ông Lâm cho rằng, địa phương cần có bước đánh giá trước khi xây dựng các mô hình cụ thể, từ đó căn cứ vào nhu cầu của người dân, và bối cảnh phát triển kinh tế địa phương cũng như mục tiêu, tầm nhìn của đại phương để xây dựng các mô hình phù hợp.

Hiện nay IFAD (Quỹ Nông lâm của Liên hợp quốc) đang triển khai rất nhiều dự án, mô hình phát triển kinh tế tại các tỉnh như: Bắc Kạn, Cao Bằng (Thái Nguyên), Đắk Lắk, Bến Tre, Trà Vinh. Trong đó, dự án xây dựng được nhiều mô hình nông lâm kết hợp rất hiệu quả.

Các mô hình cũng có tính liên kết, kết nối: Ví dụ mô hình kết nối cơ sở hạ tầng (đường giao thông) để bà con thu hoạch sản phẩm rừng. Hay mô hình nghiên cứu các loại cỏ trồng dưới chân cây lâu năm (quế, hồi, keo) để phục vụ chăn nuôi trâu, bò, lợn…

Với mỗi các mô hình, dự án đều hướng dẫn kỹ thuật nuôi, phòng chống dịch bệnh, xử lý chất thải bằng Biogas cho bà con. Ngoài ra, mô hình cũng kết hợp du lịch cộng đồng nếu vườn/nhà sạch.

Ngoài ra cũng theo ông Lâm, hiện nay có nhiều mô hình khác đã và đang được triển khai mang lại hiệu quả tích cực như mô hình “tôm – lúa” do Oxfam thực hiện hay mô hình “cá – lúa” kết hợp ở Bạc Liêu, Cà Mau, Sóc Trăng… Các mô hình này đều giúp kết nối nông dân vào các tổ hợp tác, rồi thành lập hợp tác xã, thậm chí một số trở thành công ty trách nhiệm hữu hạn.

Một lần nữa ông Lâm nhấn mạnh: “Các mô hình muốn thành công cần sự tham góp của người nghèo và chính quyền địa phương, mô hình giảm nghèo phải xuất phát từ nhu cầu và mong muốn của người dân, nên vai trò của người dân là quan trọng nhất. Chính quyền thực hiện mong muốn đó thông qua các chính sách và hoàn thiện mô hình”.

Ngoài ra ông Lâm cũng cho rằng, trước khi thực hiện mô hình, cần nghiên cứu nhu cầu và khả năng đáp ứng của người dân như: Khả năng lao động, thời gian tham gia, thổ nhưỡng phù hợp với cây trồng… Các thủ tục phải được tiến hành trên cơ sở tự nguyện của người dân. Người dân tham gia mô hình phải cam kết tham gia từ đầu đến cuối, không bỏ ngang, thậm chí kéo dài 2-3 năm để đảm bảo hiệu quả kinh tế. Cả chính quyền và người dân đều đóng vai trò quan trọng và quyết định trong việc thực hiện các mô hình giảm nghèo.

Đọc thêm