Nghi thức rước cụ Thượng “độc nhất vô nhị” ở Quảng Ninh
Bùi My Thứ ba, ngày 04/02/2025 16:21 PM (GMT+7)
Lễ hội Tiên Công là lễ hội xuân lớn nhất vùng đảo Hà Nam (TX Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh) nhằm tưởng nhớ công lao của các vị Tiên Công trong việc khai phá, lập làng. Đặc sắc nhất trong lễ hội phải kể đến nghi thức rước cụ Thượng nhằm mừng thọ các bậc cao niên trong vùng.
Sáng 4/2 (tức mùng 7 tháng Giêng), hàng ngàn người dân và du khách đổ về miếu Tiên Công (TX Quảng Yên, Quảng Ninh) để tham gia nghi thức rước cụ Thượng – những người thượng thọ khi tròn 80 tuổi, 90 tuổi, 100 tuổi trở lên trong lễ hội Tiên Công.
Với những giá trị độc đáo, đặc biệt là nghi thức rước cụ Thượng, Lễ hội Tiên Công (TX Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh) đã được vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào năm 2017. Lễ hội Tiên Công được tổ chức vào mùng 5-7 tháng Giêng hằng năm tại miếu Tiên Công, nơi thờ 17 vị Tiên Công, những người đã rời kinh thành Thăng Long về đây quai đê lấn biển, lập nên vùng đảo Hà Nam vào khoảng năm 1434.
Việc duy trì tổ chức Lễ hội Tiên Công không chỉ là dịp để dân làng tưởng nhớ công ơn các vị Tiên Công – những người đầu tiên quai đê lập làng, mà còn là dịp con cháu báo hiếu cha mẹ. Qua đó giáo dục cho các thế hệ trẻ về đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”, từ đó cùng nhau lưu giữ, bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp mà cha ông để lại.
Năm 2025, Lễ hội Tiên Công diễn ra trong ba ngày từ 2/2 đến 4/2 (tức mùng 5 đến mùng 7 tháng Giêng) với nhiều hoạt động văn hóa, thể thao và các trò chơi dân gian phong phú. Trong đó, đông vui và rực rỡ nhất là ngày chính hội (mùng 7 tháng Giêng) với nghi thức rước cụ Thượng độc đáo, thể hiện sự ngưỡng vọng, tôn vinh các Tiên Công.
Con cháu đội các mâm lễ vật đi trước, mâm lễ có trầu cau, rượu, xôi, gà hoặc thủ lợn, hương án trên có kết hoa lên lễ tiên tổ.
Lễ hội Tiên Công năm 2025 gồm 3 đoàn rước cụ Thượng tập thể của 3 xã, phường: Yên Hải, Phong Cốc, Phong Hải. Trong đó đoàn rước phường Yên Hải có 17 cụ Thượng, đoàn rước phường Phong Cốc có 11 cụ Thượng và đoàn rước phường Phong Hải có 8 cụ Thượng. Các đoàn rước tập thể này đều có 1 cụ Thượng tròn 100 tuổi.
Các cụ Thượng được con cháu chuẩn bị trang phục áo gấm, khăn thêu chữ thọ, gậy thọ…
Nhiều cụ Thượng ở vùng đảo Hà Nam tuy đã ở tuổi xưa nay hiếm nhưng vẫn khỏe mạnh, minh mẫn, tự mình cùng con cháu dẫn lễ vào miếu tạ ơn đức Tiên Công.
Các cụ Thượng được con cháu rước bằng võng đào đến miếu Tiên Công, làm lễ cáo yết với tổ tiên, cám ơn tổ tiên đã ban phước thọ, đồng thời cầu xin thêm thọ, an khang thịnh vượng cho con cháu trong gia đình dòng họ.
Các cụ Thượng cười rạng rỡ, phúc hậu, ngồi trên võng đào để con cháu rước vào miếu làm lễ tế Tiên Công.
Đi bên cạnh cụ Thượng là người con trưởng, dâu trưởng và cháu trai bưng điếu bát, hoặc cháu gái bưng cơi trầu. Đi sau là các anh em nội thân, con cháu cụ Thượng cùng gia tộc mặc quần áo đẹp đưa cụ lên Miếu Tiên Công lễ tổ.
Các cụ Thượng rất hạnh phúc khi được tham gia đoàn rước và chỉ mong các con, các cháu cùng tất cả mọi người được mạnh khỏe, hạnh phúc, bình an.
Bà Lê Thị Tuyết, con gái cụ Thượng Lê Đức Khánh (khu phố 8, phường Phong Hải) cho biết: “Năm nay bố tôi được tuổi bách niên, con cháu đều tập trung về nhà thờ họ, chuẩn bị đồ lễ và đưa rước bố tôi lên miếu Tiên Công lễ tiên tổ. Gia đình chúng tôi rất hạnh phúc, các con cháu nội, ngoại hai bên, các bạn bè đều đến chia vui. Mong muốn sao cho bố tôi sống khỏe, sống thọ.”
Theo ông Nguyễn Thế Nhâm – Chủ tịch UBND phường Phong Cốc (TX Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh) cho hay, năm nay phường Phong Cốc có 32 cụ Thượng, trong đó có 11 cụ Thượng tham gia đoàn rước. Nghi thức rước cụ Thượng chính là nét đặc sắc, độc đáo của Lễ hội Tiên Công, thể hiện sự ngưỡng vọng, tôn vinh các bậc cao niên, các đấng sinh thành. Năm 2025 cũng là năm đầu tiên phường Phong Cốc tổ chức rước cụ Thượng tập thể cho các bậc cao niên 80 tuổi, 90 tuổi và 100 tuổi của phường. Bên cạnh UBND TX Quảng Yên hỗ trợ 50 triệu đồng/đoàn rước tập thể, mỗi gia đình có cụ Thượng tham gia đoàn rước đóng góp 10 triệu, phường Phong Cốc cũng huy động thêm nhiều nguồn lực xã hội hóa và các lực lượng để hỗ trợ đoàn rước. Để tổ chức một đoàn rước cụ Thượng, mỗi gia đình cần chi trả 150-200 triệu đồng. Bởi vậy việc tổ chức rước cụ Thượng tập thể giúp giảm chi phí đáng kể.
Tại lễ hội Tiên Công còn lưu giữ nhiều hoạt động văn hóa, các trò chơi dân gian gắn liền với tín ngưỡng của người dân vùng biển do các Tiên Công trao truyền lại, như: Chơi đu, chọi gà, cờ người, tổ tôm điếm, hát đúm, hò chèo, hát giao duyên, đấu vật, đắp đê tượng trưng…
Theo bia ký, gia phả và sắc phong của vua ban cho các Tiên Công, từ thời Lý – Trần đã có một số vạn chài đến vùng đất này sinh sống. Đến đầu thế kỷ XV, khoảng 1.434-1.500 có 6 nhóm Tiên Công và các cư dân đến quai đê lấn biển, khai hoang đất đai trồng lúa, lập làng, tạo nên khu đảo Hà Nam. Trong đó có 17 vị Tiên Công quê phường Kim Hoa (nay là phường Kim Liên), huyện Thọ Xương, phủ Hoài Đức, thành Thăng Long (nay là Hà Nội). Họ là những người lao động, kẻ sỹ, sống chủ yếu bằng canh tác nông nghiệp và đánh cá ven hồ, ven sông Kim Ngưu xưa.
Khi Vua Lê Thái Tổ lên ngôi, cho phép cư dân trong vùng đi tìm đất hoang lập làng mới ở bất cứ đâu và được miễn thuế trong thời gian đầu cày cấy. 17 vị Tiên Công cùng gia đình xuôi theo dòng sông Hồng ra cửa sông Bạch Đằng cắm thuyền tìm đất. Lúc đầu họ sinh sống trên thuyền bằng nghề đánh bắt tôm cá ở các “đượng” đất trên bãi triều, vùng cửa sông Bạch Đằng. Sau các Tiên Công tìm thấy mạch nước ngọt trên một “đượng” đất cao giữa bốn bể là nước mặn (sau gọi là Hồ Mạch). 17 vị Tiên Công đã cùng gia đình dừng lại ở bãi triều này khẩn hoang đất đai, cải tạo thành ruộng lúa, lập làng, vừa trồng lúa vừa đánh bắt hải sản.
Trong khoảng thời gian này, còn có 2 vị Tiên Công quê ở Trà Lũ (Nam Định) cũng khai hoang, lập làng ở vùng này. Dần dần, nơi này trở thành vùng đảo Hà Nam trù phú như ngày nay.
Nhân dân trong vùng “Tứ xã” tưởng nhớ công lao của 19 vị Tiên Công nên đã cho dựng miếu thờ ở trung tâm khu đảo Hà Nam, nay thuộc địa phận xã Cẩm La. Hằng năm, nhân dân trong vùng vẫn tổ chức lễ hội Tiên Công, một lễ hội với nghi thức “rước người”, “đắp đê”, đấu vật và các trò chơi dân gian truyền thống vùng sông nước Bạch Đằng độc đáo nhất trong cả nước.
Mời các bạn đồng hành cùng báo Dân Việt trên mạng xã hội Facebook để nhanh chóng cập nhật những tin tức mới và chính xác nhất.
Tin cùng chuyên mục
Xem theo ngày Xem
Tin nổi bật
