Như một động tác leo thang đột ngột trong cuộc chiến kéo dài gần 7 tháng, điện Kremlin đã thiết kế các cuộc trưng cầu dân ý tại 4 khu vực bị chiếm đóng ở Ukraine, về việc có nên trở thành một phần của Nga hay không. Các cuộc bỏ phiếu bắt đầu vào thứ Sáu 23/9, tạo tiền đề cho Moscow sáp nhập các khu vực đó.
Ukraine và các đồng minh phương Tây đã bác bỏ các cuộc bỏ phiếu, cho là bất hợp pháp và không tự do cũng không công bằng, họ nói rằng các cuộc bỏ phiếu sẽ không có hiệu lực ràng buộc.
Hãy xem xét các cuộc trưng cầu dân ý và tác động tiềm ẩn của chúng:
TẠI SAO LẠI TỔ CHỨC TRƯNG CẦU DÂN Ý LÚC NÀY?
Điện Kremlin đã sử dụng chiến thuật này trước đây. Vào năm 2014, họ đã tổ chức vội vàng một sự kiện gọi là trưng cầu dân ý ở khu vực Crimea của Ukraine, sự kiện này cũng bị phương Tây tố cáo là bất hợp pháp và không chính đáng. Matxcơva đã sử dụng cuộc bỏ phiếu như một cách biện minh để sáp nhập bán đảo Crimea trong một động thái không được hầu hết thế giới công nhận.
Hôm thứ Ba, các nhà chức trách ở các khu vực ly khai Luhansk và Donetsk tạo nên trung tâm công nghiệp Donbas phía đông của Ukraine đột ngột thông báo rằng các cuộc trưng cầu dân ý về việc gia nhập Nga sẽ được tổ chức bắt đầu từ thứ Sáu 23/9. Các quan chức được Moscow hậu thuẫn ở các vùng Kherson và Zaporizhzhia ở phía nam cũng kêu gọi bỏ phiếu.
Các động thái này diễn ra sau nhiều tháng với những tín hiệu mâu thuẫn từ Moscow và các quan chức ly khai về các cuộc trưng cầu dân ý phản ánh sự thay đổi trên chiến trường.
Trong suốt mùa hè, khi Điện Kremlin hy vọng sẽ nhanh chóng chiếm được toàn bộ khu vực Donbas, các quan chức địa phương đã nói về việc tổ chức các cuộc bỏ phiếu vào tháng 9.
Quân đội Nga và lực lượng ly khai địa phương đã giành quyền kiểm soát hầu như toàn bộ khu vực Luhansk, nhưng chỉ khoảng 60% khu vực Donetsk. Tốc độ chậm chạp trong cuộc tấn công của Nga ở phía đông và việc Ukraine đẩy mạnh việc giành lại các khu vực ở vùng Kherson đã khiến các quan chức ở Moscow nói về việc trì hoãn các cuộc bỏ phiếu cho đến tháng 11.
Nhưng Điện Kremlin phải thay đổi kế hoạch nêu trên do một cuộc phản công chớp nhoáng của Ukraine vào tháng này đã buộc quân đội Nga phải rút lui khỏi những vùng rộng lớn ở khu vực đông bắc Kharkiv và mở ra triển vọng là các lực lượng của Kyiv sẽ thu được nhiều thắng lợi hơn.
Giới quan sát cho rằng bằng cách nhanh chóng đưa các vùng lãnh thổ chiếm được vào Nga, Điện Kremlin hy vọng sẽ buộc Ukraine ngừng phản công và chấp nhận các khu vực chiếm đóng hiện tại nếu không sẽ phải đối mặt với sự trả đũa tàn khốc.
ĐIỀU GÌ ĐANG XẢY RA TRONG CÁC KHU VỰC NƠI CUỘC BỎ PHIẾU SẼ THÀNH CÔNG?
Cuộc bỏ phiếu năm 2014 ở Crimea được tổ chức dưới sự giám sát chặt chẽ của quân đội Nga ngay sau khi họ tràn ngập bán đảo, nơi hầu hết cư dân đều ủng hộ Moscow.
Những người theo chủ nghĩa ly khai – đã kiểm soát nhiều khu vực lớn của Donbas từ năm 2014 – từ lâu đã thúc đẩy việc gia nhập Nga và tỏ ra không mấy khoan nhượng đối với những bất đồng chính kiến. Khi cuộc nổi dậy nổ ra ở đó, phe ly khai nhanh chóng tổ chức các cuộc trưng cầu dân ý, trong đó đa số bỏ phiếu ủng hộ Nga, nhưng Điện Kremlin phớt lờ kết quả.
Hai khu vực khác tuyên bố độc lập khỏi Ukraine vài tuần sau khi Crimea sáp nhập, gây ra 8 năm giao tranh mà Nga lấy làm cớ để tiến hành chiến tranh vào tháng Hai để bảo vệ cư dân của họ.
Ở các khu vực phía nam, nơi bị quân đội Nga chiếm đóng trong những ngày đầu của cuộc xâm lược, các tình cảm chống Nga đã dâng lên mạnh mẽ. Hàng trăm nhà hoạt động ủng hộ Kyiv đã bị bắt giữ, với nhiều cáo buộc họ bị tra tấn. Những người khác bị trục xuất cưỡng bức, và hàng chục ngàn người bỏ trốn.
Các lực lượng Nga tràn vào khu vực Kherson và một phần của khu vực Zaporizhzhia, chính quyền do Moscow chỉ định ở đó đã cắt các chương trình truyền hình của Ukraine, thay thế bằng chương trình của Nga. Họ đã phát hộ chiếu Nga cho người dân, đưa đồng rúp vào sử dụng và thậm chí cấp biển số xe của Nga để mở đường cho việc sáp nhập vào Nga.
Các chính quyền do Moscow bổ nhiệm thường xuyên bị các thành viên của phong trào kháng chiến Ukraine tấn công, khiến các quan chức địa phương thiệt mạng, đánh bom các điểm bỏ phiếu và các tòa nhà chính phủ khác, đồng thời giúp quân đội Ukraine nhắm vào các cơ sở hạ tầng quan trọng.
NGƯỜI TA NÓI GÌ VỀ TÍNH HỢP PHÁP CỦA CUỘC BẦU CỬ?
Quá trình bỏ phiếu kéo dài năm ngày sẽ diễn ra trong điều kiện không có người giám sát độc lập và cung cấp nhiều không gian để gian lận kết quả.
Khi các cuộc trưng cầu dân ý được công bố vào đầu tuần này, phương Tây ngay lập tức đặt câu hỏi về tính hợp pháp của chúng. Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden và Thủ tướng Đức Olaf Scholz gọi chúng là đồ giả mạo, và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron nói rằng chúng sẽ “không có hậu quả pháp lý”.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy cũng gọi chúng là “tiếng ồn” để đánh lạc hướng công chúng.
TRƯNG CẦU DÂN Ý LIÊN QUAN ĐẾN VIỆC HUY ĐỘNG QUÂN SỰ CỦA NGA NHƯ THẾ NÀO?
Một ngày sau khi cuộc trưng cầu dân ý được công bố, Putin đã ra lệnh huy động một phần lực lượng dự bị để củng cố lực lượng của mình ở Ukraine, đồng thời ông cũng tuyên bố sẵn sàng sử dụng vũ khí hạt nhân để chống lại bất kỳ cuộc tấn công nào vào lãnh thổ Nga.
Bộ Quốc phòng cho biết đợt động viên – lần đầu tiên của Nga kể từ Thế chiến thứ hai – là nhằm kêu gọi khoảng 300.000 quân dự bị có kinh nghiệm quân sự trước đó. Tuy nhiên, các nhà quan sát lưu ý rằng sắc lệnh của Putin đủ rộng để cho phép quân đội tăng quân số nếu cần. Một số báo cáo cho thấy mục tiêu của Điện Kremlin là thu hút 1 triệu người, trong một phần bí mật của sắc lệnh.
Điện Kremlin từ lâu đã tránh thực hiện một động thái không được ưa chuộng sâu sắc như vậy, cảnh giác với sự bất mãn của người dân và sự xói mòn cơ sở ủng hộ của Putin.
Cuộc phản công mới nhất của Ukraine cho thấy Nga không có khả năng kiểm soát chiến tuyến dài 1.000 km (hơn 600 dặm) với lực lượng lính tình nguyện hạn chế hiện tại của họ. Các chuyên gia quân sự cho biết sẽ mất nhiều tháng để các lực lượng dự bị mới được gọi tái ngũ sẵn sàng chiến đấu.
TRƯNG CẦU DÂN Ý LIÊN QUAN ĐẾN MỐI ĐE DỌA HẠT NHÂN CỦA PUTIN NHƯ THẾ NÀO ?
Khi Putin vất vả để tìm cách tránh những thất bại nhục nhã mới, hôm thứ Tư, ông đã ra hiệu sẵn sàng sử dụng vũ khí hạt nhân để bảo vệ lãnh thổ của đất nước – một lời cảnh báo thẳng thừng cho Ukraine ngừng tấn công vào các khu vực hiện đã được sắp đặt trở thành một phần của Nga.
Các nhà quan sát coi lời đe dọa của Putin là một tối hậu thư hiệu quả đối với Ukraine và những người ủng hộ phương Tây của họ để đóng băng xung đột hoặc đối mặt với khả năng leo thang tới một cuộc xung đột hạt nhân.
Trong khi học thuyết quân sự của Nga dự kiến sử dụng vũ khí hạt nhân để đối phó với một cuộc tấn công hạt nhân hoặc gây hấn liên quan đến vũ khí thông thường “đe dọa sự tồn tại của nhà nước”, tuyên bố của Putin tiếp tục hạ thấp ngưỡng sử dụng chúng.
Dmitry Medvedev, Phó chủ tịch Hội đồng An ninh Nga do Putin chủ trì, đã khuếch đại lời đe dọa của Tổng thống hôm thứ Năm, nói rằng sau khi thu tóm 4 khu vực của Ukraine, Moscow có thể sử dụng “bất kỳ vũ khí nào của Nga, bao gồm cả vũ khí hạt nhân chiến lược” để bảo vệ chúng.
Việc đề cập đến các lực lượng hạt nhân chiến lược, bao gồm tên lửa đạn đạo xuyên lục địa và máy bay ném bom tầm xa, đưa ra cảnh báo rằng Nga có thể nhắm mục tiêu không chỉ Ukraine mà còn cả Mỹ và các đồng minh của họ bằng vũ khí hạt nhân trong trường hợp leo thang.
Zelenskyy bác bỏ các mối đe dọa hạt nhân là mù mờ và thề sẽ giải phóng tất cả các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng.
What’s behind referendums in occupied Ukraine?
By The Associated Press
