Cơ thể người – Con tàu của Theseus

Con tàu của Theseus là một suy luận tưởng tượng (thought experiment) được nêu bởi nhà triết học Hy Lạp – Plutarch.

Ở Hy Lạp cổ đại, có một vị vua huyền thoại tên là Theseus, người đã lập nên thành phố Athens. Vì ông đã chiến đấu trong nhiều trận hải chiến, người dân Athens đã tạo nên một đài tưởng niệm để vinh danh ông bằng cách bảo quản con tàu của ông ở bến cảng. “Con tàu của Theseus” này đã ở đó hàng trăm năm.

Thời gian trôi qua, một số tấm ván gỗ của con tàu Theseus bắt đầu mục nát. Để giữ cho con tàu đẹp và hoàn chỉnh, các tấm ván mục nát đã được thay thế bằng các tấm ván mới có cùng chất liệu.

Plutarch đặt câu hỏi rằng: Nếu con tàu mà Theseus dùng trong các trận chiến được sửa chữa nhiều đến mức gần như mọi bộ phận đều đã được thay thế, vậy thì nó vẫn còn là “con tàu của Theseus” như cũ không – và, nếu không, tại thời điểm nào thì nó không còn là “con tàu của Theseus” nữa?

Câu chuyện về con tàu thần thoại này là ví dụ cho một trong những vấn đề thú vị nhất của triết học, cụ thể là vấn đề về danh tính (identity).

Một đối tượng vật chất là gì? Làm thế nào để một thứ vẫn là nó ngay cả sau khi đã được thay đổi? Tại thời điểm nào một đối tượng trở nên khác đi? Khi chúng ta bàn về một đối tượng cụ thể nào đó và nói rằng: “nó đã thay đổi”, vậy chính xác thì nó ở đây là gì?

Cơ thể con người là một cỗ máy kỳ diệu, được xây dựng qua hàng triệu năm, được chế tạo rất đẹp thông qua quá trình tiến hóa. Bộ não linh hoạt cùng với thiết kế cơ thể và khả năng thích ứng rộng đã khiến chúng ta trở thành loài thống trị trên hành tinh Trái đất.

Các nghiên cứu tại Trung tâm nghiên cứu nguyên tử Oak Ridge đã tiết lộ rằng khoảng 98% tất cả các nguyên tử trong cơ thể con người được thay thế hàng năm. Bạn nhận được một bộ da mới mỗi tháng và lá gan mới sáu tuần một lần. Lớp lót dạ dày của bạn chỉ tồn tại trong vòng năm ngày trước khi nó được thay thế.

Ngay cả xương của bạn cũng không phải là những thứ rắn chắc và ổn định giống như nhiều người lầm tưởng: Chúng đang trải qua sự thay đổi liên tục. Xương mà bạn có ngày hôm nay khác với xương của bạn vào một năm trước.

Các chuyên gia trong lĩnh vực nghiên cứu này đã kết luận rằng có sự thay đổi nguyên tử hoàn toàn, 100% trong cơ thể người ít nhất 5 năm một lần. Nói cách khác, không một nguyên tử nào hiện diện trong cơ thể bạn ngày hôm nay đã ở đó năm năm trước.

Câu hỏi về danh tính đã được các nhà triết học suy ngẫm qua nhiều thời đại và nó vẫn còn là một trong những vấn đề chưa được giải quyết.

Cứ sau 5 năm chúng ta là một người hoàn toàn mới ở mức độ vật lý và chúng ta sẽ tiếp tục thay đổi cho đến ngày cuối cùng của cuộc đời.

Chúng ta có ngoại hình rất khác nhau trong tất cả bảy giai đoạn của cuộc đời (trans: dựa trên bài thơ All the world’s a stage của Shakespeare).

Ở mức độ tinh thần, chúng ta luôn phát triển bằng cách tích lũy những kinh nghiệm, ý tưởng mới và chúng ta liên tục thay đổi.

Liệu chúng ta có đủ điều kiện để trở thành một cá nhân mới khi chúng ta học hỏi được một kiến thức hoặc chủ đề mới ở trường không?

Ở mức độ vật lý, chúng ta luôn trong tình trạng thay đổi, có từ 1 đến 3 triệu tế bào đang chết dần và được tạo ra mỗi giây trong cơ thể chúng ta.

Ở cấp độ tế bào, chúng ta không có điểm gì chung với người mà chúng ta đã từng là vào 5 năm trước, vốn không phải là một khoảng thời gian dài lắm.

Các nguyên tử cũng đang trong tình trạng thay đổi và có hàng tỷ nguyên tử đến và đi khỏi cơ thể chúng ta mỗi phút.

Nguyên tử carbon là một phần của da chúng ta, sẽ sớm rơi xuống và trở thành một phần của tảng đá, và sau đó có thể được dùng để xây dựng một tòa nhà, vậy liệu chúng ta có thể ám chỉ rằng tòa nhà là một phần của chúng ta?

Làm thế nào để chúng ta phân biệt một nguyên tử carbon trong tảng đá với nguyên tử carbon trong cơ thể chúng ta?

Có phải chúng ta chỉ là một phần mềm không hề có bất kỳ liên hệ gì đến phần cứng?

Nếu điều đó đúng, vậy thì phần mềm của chúng ta có thể được sao chép và tạo nên một bản sao khác không? Trong trường hợp đó, phiên bản nào là chính chúng ta?