Nghĩ về chiến tranh hiện đại, bên cạnh hình ảnh của máy bay, xe tăng, tên lửa, ít ai nghĩ đến những chiếc xe tải quân sự. Thế nhưng, những chiếc xe tải khiêm tốn này có một vai trò quan trọng: Quân đội cần xe tải để vận chuyển binh lính của họ ra tiền tuyến, cung cấp đạn pháo cho xe tăng và vận chuyển các tên lửa. Nói tóm lại, bất kỳ đội quân nào bỏ qua xe tải của mình đều sẽ gặp nguy hiểm.
Tuy nhiên, đó dường như chính xác là vấn đề mà quân đội Nga đang phải đối mặt trong cuộc tấn công vô cớ vào Ukraine, theo các chuyên gia phân tích hình ảnh chiến trường khi lực lượng của họ rút khỏi các khu vực gần Kyiv để tập trung vào Donbas.
Ảnh chụp những chiếc xe tải bị hỏng của Nga cho thấy Moscow đang vật lộn với công tác hậu cần, nỗ lực của họ đang bị hủy hoại bởi sự phụ thuộc vào lính nghĩa vụ, nạn tham nhũng tràn lan và việc sử dụng các phương tiện dân sự – chưa kể khoảng cách khổng lồ mà các đoàn xe phải vượt qua để tiếp tế cho quân đội, hoặc lực lượng phản kháng có tinh thần cao và chiến thuật tinh vi của Ukraine.
Trent Telenko, cựu kiểm tra viên chất lượng của Cơ quan quản lý hợp đồng quốc phòng của Hoa Kỳ, người tham gia phân tích các hình ảnh về cuộc chiến đã nói:
“Mọi thứ mà quân đội cần để thực hiện công việc của mình đều đến từ một chiếc xe tải. Vũ khí không phải là xe tăng, mà là đạn mà xe tăng bắn ra. Quả đạn đó được chở đến bằng xe tải”, ông nói: Thực phẩm, nhiên liệu, vật tư y tế và thậm chí cả bản thân binh lính – sự hiện diện của tất cả những người này trên đường tiếp tế hậu cần chủ yếu dựa vào xe tải “. Và Telenko có lý do để tin rằng có vấn đề với những tuyến đường cung cấp đó.
Telenko mô tả một bức ảnh gần đây về xe chở tên lửa di động Pantsir S1 trị giá hàng triệu đô la đã hỏng bánh lốp.
Là một thiết bị đắt tiền như vậy, lẽ ra việc bảo trì nó phải được đặt lên hàng đầu. Tuy nhiên, lốp xe của nó đã vỡ vụn chỉ vài tuần sau cuộc chiến.
Nếu xe tải không chạy thường xuyên, cao su trong lốp sẽ trở nên giòn, vách lốp dễ bị nứt và rách. Vấn đề thường xảy ra khi lốp xe không được bơm căng để đối phó với tình trạng lầy lội mà lực lượng Nga đang phải đối mặt vào mùa xuân Ukraine.
Đối với Telenko, người trong hơn một thập kỷ chuyên phụ trách các vấn đề bảo trì xe tải của quân đội Mỹ, tình trạng của Pantsir S1 là một sai lầm đáng tiếc.
Ông nói: “Nếu người ta không thực hiện bảo dưỡng phòng ngừa cho một thiết bị quá quan trọng như Pantsir S1, thì rõ ràng toàn bộ đội xe tải cũng bị xem thường như vậy.
Lý thuyết của Telenko mang âm hưởng của Thế chiến thứ hai của Hoa Kỳ. Câu nói nổi tiếng của Omar Bradley rằng “nghiệp dư nói chiến lược, chuyên gia nói chuyện hậu cần.” Và Telenko không phải là người đầu tiên phát hiện ra sự thiếu chuyên nghiệp trong quân đội của Nga, vốn bao gồm hàng trăm nghìn lính nghĩa vụ.
Trong một vụ việc khét tiếng hồi đầu chiến tranh, một đoàn xe dài 40 dặm (64 km) gồm xe tăng, xe bọc thép và pháo kéo của Nga đã dừng lại cách Kyiv 19 dặm (30 km), do sa lầy. Theo Bộ Quốc phòng Anh thì việc đó không chỉ bởi sa lầy, và bởi sự kháng cự của người Ukraine mà còn bởi “trục trặc máy móc”.
Một ‘điềm xấu’ khác
Phillips O’Brien, giáo sư nghiên cứu chiến lược tại Đại học St Andrews ở Scotland, nhận thấy một “dấu hiệu xấu” khác đối với dịch vụ hậu cần xe tải của Nga: việc nước này sử dụng xe tải dân dụng để thay thế những chiếc xe quân sự bị mất trong trận chiến.
O’Brien nói: “Xe tải dân dụng không được sản xuất ở cấp độ quân sự. Chúng không được sản xuất để chở hàng, không được sản xuất để chở các thiết bị cụ thể” và trong nhiều trường hợp, thậm chí không thể chạy băng đồng, O’Brien nói.
Sự khắc nghiệt của chiến tranh đã đủ thử thách cho chiếc xe tải cấp quân sự vững chắc nhất, chứ chưa nói đến xe dân dụng.
O’Brien nói: “Một dặm trong thời bình, nếu bạn lái xe trong thời chiến thì giống như 10 hoặc 20 dặm (16 đến 32 km) bởi vì bạn đang ép chiếc xe tải với trọng tải khổng lồ.”
Việc chuyển đổi giữa hai hệ thống sẽ dẫn đến vấn đề bảo trì, vì các bộ phận thay thế có thể không tương thích. Và, như O’Brien chỉ ra, “Bạn không muốn phải mua một chiếc xe tải mới mỗi khi một chiếc cũ hỏng.”
Theo Alex Vershinin, một cựu sĩ quan Quân đội Mỹ từng phục vụ 4 nhiệm kỳ tại Iraq và Afghanistan, vấn đề phức tạp hơn cả là khi các phương tiện bị hỏng, Nga bị hạn chế về nguồn lực để khôi phục chúng. Các nhóm tác chiến cấp tiểu đoàn của quân đội Nga – những đơn vị đi đầu trong các cuộc tiến quân vào Ukraine – thường chỉ có một xe cứu hộ hạng nhẹ và một xe cứu hộ hạng nặng, thậm chí trong các đơn vị có hàng chục phương tiện. Điều này có nghĩa là các phương tiện chiến đấu đôi khi cần phải chuyển hướng sang nhiệm vụ kéo xe và rồi bị hỏng “quãng đường mà các phương tiện cần được kéo lên đến một trăm dặm”, Vershinin viết.
O’Brien cho rằng Nga đã bỏ qua những chiếc xe tải của mình phần lớn vì chúng không đủ đẹp mắt để một quân đội muốn phô trương các hệ thống vũ khí tối tân của mình.
Trong những năm gần đây, Putin đã khoe khoang về các tên lửa siêu thanh của Nga như Zircon và Kinzhal, các máy bay chiến đấu tàng hình như Su-57 và hạm đội 11 tàu ngầm tên lửa đạn đạo hiện đại của nước này.
O’Brien nói: “ họ mua máy bay và xe tăng, nhưng thực tế họ không muốn mua những thứ kém hào nhoáng hơn”.
Lính nghĩa vụ và tham nhũng
Theo các chuyên gia, gốc rễ của các vấn đề hậu cần của Nga là hai thứ đang ảnh hưởng đến quân đội nước này: lính nghĩa vụ và tham nhũng.
Theo Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, khoảng 25% quân số của quân đội Nga là lính nghĩa vụ, những người có xu hướng phục vụ công tác một năm, chiếm các cấp bậc thấp và đảm nhiệm nhiều vị trí trong chuỗi hậu cần, bao gồm cả bảo trì phương tiện.
“Người ta thực sự không thể học được bất cứ điều gì trong một năm về việc bảo trì các hệ thống quân sự,” Telenko nói.
Những người lính nghĩa vụ cũng có rất ít động lực vì họ biết rằng thời gian của họ trong công việc là rất hạn chế, ông nói.
Một quan chức quốc phòng cấp cao của Mỹ hôm thứ Tư cho biết, Washington đang thấy vấn đề về tinh thần giữa các lính nghĩa vụ của Nga, những người chiếm “gần một nửa” lực lượng của Nga ở Ukraine.
“Chúng tôi có bằng chứng, thậm chí là bằng chứng gần đây, rằng họ đã bị vỡ mộng bởi cuộc chiến này, không được thông báo đúng cách, không được đào tạo đúng cách, không sẵn sàng về thể chất cũng như tinh thần cho những gì họ sắp thi hành”, quan chức Mỹ cho biết.
Ngược lại, trong quân đội Hoa Kỳ việc bảo dưỡng xe được thực hiện bởi một đội ngũ hạ sĩ quan tình nguyện, các trung sĩ và hạ sĩ chuyên nghiệp, những người mà thời gian tại ngũ được gia hạn, được thúc đẩy bằng việc tăng lương và thăng chức.
Chưa hết, có sự tham nhũng mà các chuyên gia cho rằng đã đeo bám quân đội Nga trong nhiều năm.
Matthew Stephenson, giáo sư Trường Luật Harvard và là tổng biên tập của Blog chống tham nhũng toàn cầu, đã viết vào tháng 3 rằng tham nhũng có tác động ăn mòn đặc biệt đối với việc bảo trì và cung cấp hậu cần của quân đội Nga.
Ông viết: “Tất cả những vấn đề mà các chuyên gia chống tham nhũng và chuyên gia an ninh quốc gia đã nhấn mạnh trong nhiều năm dường như đang biểu hiện trong cuộc chiến của Nga hiện nay”.
“Tham nhũng – dưới hình thức tham ô hoặc hối lộ – cũng có thể dẫn đến việc mua thiết bị kém chất lượng, ví dụ như giao hợp đồng mua thiết bị hoặc bảo trì cho một nhà cung cấp kém chất lượng hơn nhưng sẵn sàng lại quả. Hoặc người phụ trách bảo trì, mua sắm có thể chỉ đơn giản là báo cáo đã chi toàn bộ số tiền ngân sách cho các sản phẩm hoặc dịch vụ chất lượng cao, nhưng sau đó mua các sản phẩm thay thế chất lượng thấp và bỏ túi phần chênh lệch.
Quan điểm của Telenko là một số hiệu ứng hiện đang được nhìn thấy trên chiến trường. Ông nói rằng số tiền đáng lẽ phải được sử dụng để bảo trì thì “có khả năng đang lót túi các sĩ quan phụ trách lính nghĩa vụ, những người sẽ bảo dưỡng các xe tải.”
Một chiếc xe tải quá xa?
Alex Lord, nhà phân tích châu Âu và Á-Âu tại công ty phân tích chiến lược Sibylline ở London, cho biết, quân đội Nga từ trước đến nay dựa vào nguồn dự trữ nhân lực lớn để giải quyết hậu cần, thay vì sử dụng các hệ thống cơ giới hóa sử dụng pallet gỗ và xe nâng.
Telenko đưa ra ví dụ về việc chất đạn pháo lên xe tải. Một chiếc xe nâng có thể nâng một pallet gồm hai chục quả đạn mỗi lần, trong khi việc nâng các quả đạn riêng lẻ lên xe tải bằng tay sẽ tiêu tốn nhiều thời gian và nhân lực hơn.
Jason Crump, Giám đốc điều hành của Sibylline và là một cựu chiến binh 20 năm trong quân đội Anh cho biết, điều này làm cho hoạt động hậu cần của Nga kém hiệu quả hơn khoảng 30% so với các lực lượng quân sự hàng đầu của phương Tây.
Crump cho biết: “Họ làm như vậy có nghĩa là cần nhiều xe tải hơn để thực hiện một nhiệm vụ nhất định trong cùng một thời gian, do đó, mức tiêu hao nhiên liệu lớn hơn và hao mòn hơn.
Điều đó cũng có nghĩa là các xe tải của Nga dành nhiều thời gian hơn để đứng yên trong khi chất và dỡ hàng, theo Lord.
Ông nói: “Điều này tạo cơ hội cho các lực lượng Ukraine nhắm vào họ – như chúng ta đã thấy các chỉ huy Ukraine khai thác nhiều lần trong chiến dịch hiện tại”.
Tất cả những điều này chỉ làm trầm trọng thêm các vấn đề mà Moscow đang phải đối mặt khi các lực lượng của họ chiến đấu khó khăn những chặng đường xa.
Telenko chỉ ra rằng xe tải thường có thể hoạt động tới 90 dặm (145 km) từ kho tiếp liệu của họ.
Nhưng Ukraine có kích thước bằng Texas, rộng gần 800 dặm (1.287 km) và dài 350 dặm (563 km).
Điều đó có nghĩa là Nga sẽ cần phải mở nhiều kho tiếp liệu bên trong Ukraine để quân đội của họ tiến xa hơn vào nội địa Ukraine.
Với việc Matxcơva đã rút lui dưới sự kháng cự quyết liệt của người Ukraine, Nga được cho là đã mất một số lượng đáng kể xe tải, và có thể mất ít nhất sáu tháng để chế tạo thêm nhằm thay thế chúng, khi đó nhiều khả năng sẽ có nhiều tổn thất hơn.
Telenko nói: “Xe tải là xương sống của bất kỳ lực lượng quân sự cơ giới hóa hiện đại nào, và nếu không có chúng, bạn sẽ phải đi bộ.”
Lược dịch từ:
What images of Russian trucks say about its military’s struggles in Ukraine
By Brad Lendon and Michael Conte, CNN
