Chúng tôi cưới nhau vừa được hơn 3 năm thì Ngày 30 tháng Tư đến…
Lúc đó tôi vừa 28 tuổi và có hai con: Cháu gái vừa lên hai và cháu trai chừng 5 tháng. Cũng như hàng ngàn, hàng vạn người khác trước đây, đã từng đi lính hoặc làm việc với chính quyền cũ, chồng tôi cũng được gọi đi học tập về chế độ mới. “Chừng 10 ngày thôi…”, họ trấn an chúng tôi như vậy…!”
Chồng tôi đi học tập 9 năm. Tôi đi thăm nuôi được khoảng mươi lần. Mỗi lần đi là tốn khoảng 10 đồng tiền xe, chưa kể tiền mua và chuẩn bị thức ăn cho anh, trong khi lương giáo viên của tôi chỉ có 30 đồng một tháng. Thường là tôi mượn tìền của bà con và đồng nghiệp để đi thăm chồng, sau đó lãnh lương trả lại và xoay tua với nhau vì cũng có nhiều người khác đồng cảnh ngộ như tôi…
Có lần, chồng tôi bị chuyển vào khu vùng sâu vùng xa, mấy ngày mới có chuyến xe. Đi về mất cả tuần lễ mà chỉ được gặp nói chuyện có 15 phút, rồi tôi lủi thủi đi về, có khi phải chờ cả năm mới được gặp lại…!
Đồng lương giáo viên ít ỏi của tôi trở thành nguồn thu nhập chính để nuôi bản thân, hai con nhỏ, bà ngoại già 90 tuổi và nuôi chồng trong trại cải tạo. Tối tối, tôi dắt hai con ra bến xe đò bán vé số kiếm thêm tiền, hơn 10 giờ đêm mới dọn hàng về nhà…
Có lần, tôi đang lui cui dọn hàng thì nghe tiếng: “Thưa Cô…!”. Nhìn lên mới thấy đó là Huy, đứa học trò trong lớp thường hay bị tôi rầy vì lỗi ngủ gật trong lớp và thường xuyên nộp bài trễ. Em cũng đến bến xe hàng đêm để bán vé số kiếm sống phụ gia đình cho nên không có thời gian ngủ và học bài. Ban đầu tôi còn thấy xấu hổ, nhưng sau đó hiểu nhau hơn và hai cô trò cùng ngồi tâm sự và khóc với nhau cả tối…!
Có một lần, tối hôm trước khi đi thăm nuôi chồng, tôi cố gắng chạy ra bến xe bán thêm vài tấm vé số để có thêm tiền lo cho anh. Gần đến lúc dọn hàng đi về thì có một người đến mua vé số. Họ mua đâu khoảng 2 đồng và đưa tờ 10 đồng. Tôi vét hết tiền lẻ trong túi mới đủ tiền thối. Về đến nhà tôi mới thấy ra là tờ giấy 10 đồng đó là tiền giả…!
Chẳng những người ta đã không trả tiền vé số mà còn gạt lấy hết số tiền thối của tôi, số tiền mồ hôi nước mắt mà tôi đã dành dụm lâu nay để dự định tháng sau đi thăm nuôi chồng!
Tôi đã khóc suốt đêm… Sao cái khổ cực, cái nghèo khó, tôi đã quen… nhưng cái giành giựt, gian trá, lừa đảo lại làm tôi rất đau…! Tại sao họ có thể nhẫn tâm gạt tiền của những người nghèo như tôi…? Rồi ngày mai đây, làm sao tôi có tìền xe đi thăm nuôi chồng…? Nếu không gặp anh lần này, lỡ họ chuyển anh đến chỗ khác thì sao…? Tôi chỉ còn biết khóc và cầu nguyện, cầu xin Ơn Trên cho con tìm ra giải pháp…
Ba giờ sáng, trời vẫn còn tối mịt, tôi đã vội ra bến xe. Khi xe nổ máy sắp lăn bánh thì chạy mua 2 ổ bánh mì không đem theo… Tay tôi run run, ngập ngừng do dự khi đưa em tờ giấy bạc 10 đồng giả mà tôi vừa bị gạt hôm qua. Vì gấp gáp và trời chưa sáng, nên em đã không phát hiện ra tiền giả. Em đã vét hết tiền trong túi để thối lại cho tôi, và vui vẻ đưa tôi hai ổ bánh mì, còn chúc tôi đi đường bình an…!
Lúc đó tôi thấy quá xấu hổ, không dám nhìn thẳng mắt em, mà chỉ lí nhí cảm ơn, trong lòng chỉ biết nói thầm: “Cô xin lỗi em, Cô xin lỗi em…, sau này cô sẽ đền bù lại cho em…!”
Trên suốt quãng đường đi, tôi đã không ngừng cầu nguyện cho em cùng gia đình em được mạnh khỏe, lòng luôn sám hối chuyện xấu mà tôi đã làm… Không những tôi đã không trả tiền bánh mì cho em, mà còn gạt lấy thêm cả số tiền thối của em. Tôi có tiền để được đi thăm, gặp chồng, nhưng em đó phải trả một giá như thế nào đây…? Trong lòng tôi cứ mãi xin lỗi em và cầu xin cho em được bình yên…! Tôi cảm thấy có lỗi với lương tâm của mình vì đã không làm tròn thiên chức và đạo đức của một nhà giáo, một người được xã hội xem là mẫu mực, là thước đo của đạo đức…! Tôi cũng xin lỗi cha mẹ và ngoại tôi vì đã không giữ đúng lời dạy của ông bà: Không được gian tham trộm cắp của ai dù chỉ là một xu, một đồng…!
Sau lần đó, tôi trở lại bến xe tìm em bán bánh mì đó, nhưng giòng đời đã đưa chúng tôi đi hai hướng khác nhau…
Hơn 40 năm đã qua, nhưng tôi vẫn không quên được hành động lừa gạt đó của mình. Nó trở thành bài học thâm thúy, sâu sắc nhất trong cuộc đời tôi, cho tôi thấy rõ một người tốt đôi khi vẫn có thể có hành động xấu vì hoàn cảnh bắt buộc. “Túng thế phải tùng quyền…!” Tôi vẫn nhủ thầm trong lòng khi lúc nào…, chợt nhớ đến ở phương trời xa. Có thể là tôi tự ngụy biện cho chính mình…! Điều này, đã giúp tôi rất nhiều trong việc nuôi dạy con và giáo dục học trò, giúp tôi thông cảm hơn khi học trò ngủ gật trong lớp hoặc không làm bài tập đúng hạn, và cũng giúp tôi tha thứ cho người, cho mình nhiều hơn…!
Sau này về lại Việt Nam thăm gia đình, mỗi lần ra bến xe, tôi đều mua bánh mì hoặc đậu phọng hay một món gì nho nhỏ từ các em, trả thêm tiền dư cho đủ ăn tô phở hay hủ tíu… có thể tạm xem như là đền trả món nợ ân tình năm xưa mà tôi đã làm không đúng khi đi thăm nuôi chồng…!
