SÚNG THẦN CƠ VÀ VÀI NGỘ NHẬN – Kì 1: Hồ Nguyên Trừng không phát minh ra súng thần cơ

Kì 1: Hồ Nguyên Trừng không phát minh ra súng thần cơ

***

Có thể bạn không tin, nhưng nói “súng thần cơ” ra đời ở nước ta là sai. Tại sao vậy? Vì “thần cơ” 神機 là từ được sử sách nhà Minh sử dụng để chỉ hỏa khí của họ từ trước khi xâm lược Đại Ngu. Chẳng hạn Minh thực lục viết về một chiến dịch tại Vân Nam năm 1388:

– 乃下令軍中置火銃神機箭為三行列陣中俟象進則前行銃箭俱發若不退則次行繼之又不退則三行繼之。 [1]

Dịch: Hạ lệnh trong quân đặt hỏa súng, thần cơ tiễn làm 3 hàng, trong trận đợi voi [của địch] tiến thì súng tiễn hàng trước đều bắn, nếu không lùi thì hàng sau bắn tiếp, không lùi nữa thì hàng thứ ba bắn tiếp.

Trong thành phần quân Minh tham chiến ở Đại Ngu năm 1406-1407, có sự góp mặt của nhiều viên tướng mang danh hiệu “Thần Cơ tướng quân” như Chu Quý [2], La Văn [3], Trương Thắng [4]… Súng thần cơ Minh góp phần quan trọng trong trận Đa Bang.

– 神機將軍羅文等以神機銃翼而前象皆股慄又為銃箭所傷皆退走奔突賊眾潰亂。 [3]

Dịch: Bọn Thần Cơ tướng quân La Văn dùng súng thần cơ bọc cánh, voi đều hoảng sợ, lại bị thương vì tên của súng nên đều bỏ chạy ngược về, quân giặc tan vỡ.

Vai trò của hỏa khí Minh tại trận này cũng được sử Việt ghi nhận:

– 天長軍将阮宗杜等穴城以出象。 明人以火箭射之。 象退縮, 明人隨象以入, 城遂陷。 [5]

Dịch: Tướng của quân Thiên Trường là bọn Nguyễn Tông Đỗ đào thành để cho voi ra. Người Minh dùng hỏa tiễn bắn voi. Voi lui lại, người Minh theo voi vào, thành bị hạ.

Ở chiều ngược lại, hoàn toàn không có một chữ nào trong sử sách Việt dùng từ “thần cơ” để chỉ hỏa khí (cho đến khi Lê Quý Đôn sưu tầm thông tin về Hồ Nguyên Trừng từ sách Trung Quốc mà chép vào Vân đài loại ngữ). Thế nên, “thần cơ” trên thực tế là tên một kiểu hỏa khí của Trung Hoa, có từ khoảng cuối thế kỉ 14. Về sau tuy đúng là có đạt được kĩ thuật hỏa khí mới sau khi thu nhận Hồ Nguyên Trừng, nhưng nhà Minh vẫn tiếp tục sử dụng tên gọi cũ có sẵn mà thôi, chứ cái tên đấy không phải bắt nguồn nước ta.

#VN #Hồ

***

Chú thích: