Có bao giờ các bạn thắc mắc ngày xưa ông cha ta trò chuyện, giao tiếp, xưng hô với nhau như thế nào không? Có gì khác với bây giờ? Hay thời xưa các cụ nhà ta giao tiếp với người nước ngoài như thế nào? Tại sao nước ta vẫn luôn nổi tiếng là đất nước hiếu khách?
Văn bản bằng chữ Nôm dưới đây sẽ phần nào giải đáp những thắc mắc đó của các bạn.
Lời chủ tàu và người An Nam vấn đáp cùng nhau
Lạy ông người có sức khỏe chăng? Đội ơn ông tôi cũng khả mạnh.
Ông bởi đâu mà đến. Bởi phương Tây.
Ông vượt biển mấy tháng. Sáu tháng, chúng tôi chạy ngày hai mươi tháng hai bên Tây tại Kinh đô Hồng Mao (Ang mo) gọi là Luân Đôn.
Ông đi làm vậy thì thuận phong lắm. Rày người ta dễ vượt biển cả.
Ông mới vào cửa có ngủ đặng đêm nay chăng. Tôi ngủ đặng khả mà, ông thì làm sao?
Tôi nghĩ đặng một ít mà thôi. Sao vậy? Ông có rối gì trong trí chăng?
Tôi chẳng có sự rối. Song tiếng sấm sét nối và chớp hay chói lóa chẳng cho tôi ngủ êm.
Ông có ý làm đi chi hôm nay chăng? Tôi muốn đi viếng quan lớn cùng thê tử người.
Ông đi viếng quan lớn thì được xong thôi nước này chẳng cho phép thăm đàn bà.
Tôi cam lòng chiều theo quốc phép tôi chẳng có ý làm điều gì nghịch cùng thoái phép đất này có tục ngữ rằng: Nhập giang tùy khúc, nhập gia tùy tục.
Nếu ông muốn thì tôi sẽ quỹ ông vào thăm quan giữ cửa trước đã, hầu người đặng hay ông đến đây việc chi.
Phải lắm chúng tôi hãy đi bây giờ xong xin anh nói cùng tôi anh là ai. Thưa ông, tôi là thông ngôn vua mà cắt nghĩa tiếng Hồng Mao (Ang mo), tiếng Ba Lang Sa (Pháp), tiếng Bút Tua Kê (Bồ Đào Nha), và tiếng La Tinh.
Ai đã dạy anh các tiếng ấy cho đặng làm thông sự thảy ấy. Xưa đạo Thánh Thiên Chúa đặng thành lời trong nước này, thì tôi làm học trò các thầy giảng đạo Thánh ấy và bởi tôi nghe các thầy nói và bởi tôi coi sách Tây thì mới biết đặng các tiếng ấy.
…
Trên đây là bản tạm dịch từ vài trang trong văn bản Nôm “Lời chủ tàu và người an Nam vấn đáp cùng nhau”, có thể thấy qua thời gian tiếng Việt đã thay đổi khá nhiều. Nhưng lòng hiếu khách của người dân Việt Nam ta đã hình thành từ lâu đời và được thể hiện qua lời chào, những câu hỏi thân thiện đối với bạn bè quốc tế.
__________
Ảnh: Đề thi hết học phần môn Văn bản chữ Nôm, Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn.
