1/LÝ THUYẾT ‘CỬA SỔ BỊ VỠ’ LÀ GÌ?
Nhà tâm lý học người Mỹ Philip Zimbardo đã làm một thí nghiệm vào năm 1969. Ông tìm hai chiếc xe ô tô giống hệt nhau và đậu một chiếc trong một khu trung lưu ở Palo Alto, California. Chiếc còn lại ông tháo biển số và mở mui, sau đó đậu ở The Bronx – một quận tương đối lộn xộn ở New York.
Sau một tuần, chiếc xe tại The Bronx đã bị trộm đi, còn chiếc ở Palo Alto vẫn còn nguyên.
Trên cơ sở thí nghiệm này, nhà khoa học chính trị Wilson và nhà tội phạm học Kailin đã đề xuất lý thuyết ‘hiệu ứng cửa sổ vỡ’. Theo lý thuyết: nếu ai đó làm vỡ một ô kính trong một tòa nhà mà không được sửa chữa kịp thời, những người khác cũng sẽ bị mê hoặc khó hiểu và đập vỡ những ô cửa sổ khác.
2/ LÝ THUYẾT CỬA SỔ BỊ VỠ ẢNH HƯỞNG THẾ NÀO ĐẾN CHÚNG TA?
“Cửa sổ bị vỡ” thường là điểm xuất phát khiến mọi việc trở nên xấu đi. Trong sinh hoạt hàng ngày chúng ta rất dễ nhìn thấy tầm ảnh hưởng của hiện tượng này.
Ví dụ, bạn tới nhà 2 người bạn khác nhau làm khách. Người bạn A nhà cửa sạch sẽ, sàn nhà bóng loáng. Nếu A quên lấy gạt tàn thuốc cho bạn, bạn nhất định sẽ hỏi mượn gạt tàn trước khi hút chứ sẽ không để tàn thuốc bay lả tả trên sàn nhà. Còn nhà bạn B vô cùng bừa bộn, sàn nhà toàn bụi và tóc. Có lẽ bạn sẽ lười hỏi gạt tàn thuốc mà để mặc tàn thuốc bay khắp nơi.
Sự việc chuyển biến xấu chắc chắn không thể thiếu những “hành động nhỏ – đóng góp to”. Ví dụ, ở lần ‘cửa sổ bị vỡ’ đầu tiên, bạn nhân ra bạn sẽ không bị phạt vì hành vi của mình, sau đó vô tình ‘vỡ’ thêm lần 2, lần 3…Đi chợ mua hạt dưa, trong lúc nếm thử thì phân vân không biết nên vứt vỏ hạt ở đâu. Nếu bạn nhìn thấy trên đất đã có sẵn vài vỏ hạt dưa của người khác, có phải bạn sẽ vứt luôn vỏ của mình xuống đó không? Hoặc nếu có một nơi không phải bãi rác nhưng vô cùng lộn xộn và đầy rác thải, bạn có tiện tay vứt luôn bịch rác trên tay mình xuống không?
‘Chỗ này nhiều rác vậy rồi, mình ném thêm một tí thì có sao đâu, mình không ném nó cũng chẳng sạch lại được’, có nhiều người tự an ủi cho hành vi của mình như vậy. Thế nhưng sai là sai, ảnh hưởng lớn hay nhỏ không liên quan tới việc bản chất nó đúng hay sai.
3/ 3 LOẠI HIỆU ỨNG CỬA SỔ BỊ VỠ THƯỜNG GẶP TRONG CUỘC SỐNG.
Mặc dù hiệu ứng cửa sổ vỡ thường được áp dụng cho các hiện tượng xã hội, nhưng trên thực tế, hiệu ứng cửa sổ vỡ cũng có thể được sử dụng để xem xét cuộc sống hàng ngày của một cá nhân. Sau đây là ba ví dụ phổ biến:
-Bát đĩa bẩn ngày càng nhiều : Bát đĩa bẩn để lại trong bồn mà không rửa. Người khác cũng có thể chất đống bát đĩa chưa rửa của mình. Cuối cùng bát càng ngày càng nhiều, để xem ai đi rửa trước.
-Tủ quần áo ngày càng mất trật tự : Tủ quần áo ban đầu được sắp xếp gọn gàng. Bỗng một ngày nào đó bạn đi làm muộn, bạn gom vội quần áo và ấn chúng vào tủ để kịp giờ ra ngoài. Thế nhưng sau đó nếu bạn không gấp lại số đồ ấy, tủ quần áo sẽ càng ngày càng bừa bộn.
-Nhà vệ sinh bẩn : Môi trường nhà vệ sinh bẩn sẽ khiến người dùng bất cẩn hơn trong việc làm sạch nhà vệ sinh, giấy vệ sinh có thể bị vứt lung tung thay vì cho vào thùng rác. Ngược lại, một nhà vệ sinh sạch sẽ thì người sử dụng cũng có ý thức giữ vệ sinh cao hơn.
4/ BẠO LỰC HỌC ĐƯỜNG CŨNG LÀ MỘT HIỆN TƯỢNG CỦA HIỆU ỨNG CỬA SỔ BỊ VỠ.
Trong trường học, lớp học có thể sẽ có một người bạn học bị mọi người xa lánh. Lý do có thể vì tác phong lạ lùng hoặc ăn ở khiến người ta ghét. Thế nhưng trên thực tế, có thể chỉ có một số ít người từng tiếp xúc với bạn học ấy, sau khi tiếp xúc thì thấy cậu ta đáng ghét. Đa số còn lại là thấy bạn học đó bị tẩy chay, tự động bài xích bạn học đó.
5/ LÀM SAO ĐỂ NGĂN CẢN HIỆU ỨNG CỬA SỔ BỊ VỠ?
Hiệu ứng cửa sổ vỡ thực ra khá giống với tâm lý tuân thủ, là một hiện tượng mà mọi người muốn noi gương vì họ nhìn thấy hành vi của người khác. Vì vậy, để tránh sự lây lan của hiệu ứng cửa sổ vỡ, giải pháp cơ bản thực sự là chúng ta phải tuân thủ các hành vi đúng mực, có tư duy độc lập để không bị các yếu tố tiêu cực ảnh hưởng.
