Trong quá trình sử dụng các thiết bị công nghệ và internet, có rất nhiều bạn thắc mắc một người mù như mình thì làm sao thấy được màn hình để đọc, làm sao tương tác được với touchscreen, làm sao comment và reply trên mạng xã hội…? Thông qua bài viết này, mình muốn chia sẻ cho các bạn biết tại sao những người mù như mình lại sử dụng được smartphone, internet, mãng xã hội, xem video…
Đầu tiên, mình khẳng định là tất cả những người mù đều sử dụng các thiết bị công nghệ giống như tất cả các bạn, tụi mình vẫn sử dụng: IPhone, Samsung, Asus, Acer, Macbook… Và tụi mình vẫn sử dụng các dịch vụ internet, các website, các hệ điều hành,… giống như tất cả mọi người. Tuy nhiên, để hỗ trợ những người mù, các hãng công nghệ đã tạo ra một chương trình gọi là Screen Reader để người mù có thể tương tác và sử dụng.
Screen Reader là tên gọi chung cho tất cả các phần mềm có chức năng biến các văn bản thành giọng nói để người mù có thể tương tác. Ví dụ, trên màn hình có biểu tượng ứng dụng tên A, các bạn sáng mắt chỉ cần nhìn vào là tương tác được, còn người mù sẽ điều hướng để speaker đọc biểu tượng đó lên là A rồi mới tương tác. Ví dụ, tiêu đề bài viết này là “Người mù sử dụng, vi tính, smartphone, internet và mạng xã hội như thế nào”, các bạn sáng mắt chỉ cần nhìn vào màn hình là đọc được, nhưng người mù như mình sẽ di chuyển con chỏ đến cho nó đọc qua speaker. Ứng dụng chuyển văn bản qua giọng nói áp dụng cho tất cả các thiết bị như: smartphone, laptop, máy tính bảng, loa thông minh…
Một thắc mắc khác là không thấy sao người mù sử dụng màn hình cảm ứng được? Bình thường các bạn sáng mắt khi sử dụng màn hình cảm ứng chỉ cần nhìn vào màn hình rồi vuốt và chạm là tương tác ok, nhưng nếu người mù làm vậy thì màn hình sẽ bị đứng ngay lập tức. Để hỗ trợ vấn đề này, các hãng công nghệ lại tạo lên một cơ chế gọi là double taps. Với Double Taps, khi người mù chạm vào màn hình thì điểm chạm sẽ được đọc lên chứ chưa được thực thi, để thực thi thì người mù phải gõ nhanh 1-2 cái vào điểm đó tùy theo setting. Ví dụ, khi các bạn muốn sử dụng Youtube, các bạn chỉ cần nhìn lên màn hình và nhấn vào Youtube là nó chạy, nhưng mình thì sẽ phải mò cho Youtube đọc lên rồi double taps hai lần cho nó chạy.
Ở trên máy tính thì mọi thứ đơn giản hơn, bàn phím của mình giống với tất cả mọi người đang sử dụng và điều mình cần làm để sử dụng là tập kỹ thuật đánh máy 10 ngón. Trong kỹ thuật 10 ngón, chữ J và F là điểm gốc, các ngón khác sẽ di chuyển theo quy tắc để có thể tương tác với tất cả bàn phím. Dùng kỹ năng này mà mình có thể đánh máy 60-70 từ trong 1 phút. Mình không biết là có phải các hãng sản xuất hỗ trợ người mù hay không nhưng chữ J và F có hai chấm nổi nhỏ lên. Ah mà kỹ năng 10 ngón dùng cho tất cả mọi người chứ không phải riêng người mù nhé.
Nhờ những cơ chế như vậy đã giúp mình và những người mù sử dụng các thiết bị công nghệ, internet, mạng xã hội giống như mọi người. Có nhiều bạn mù vẫn làm những công việc liên quan tới công nghệ thông tin như: viết code, lập trình web, viết content…
Những hạn chế mà người mù chưa tiếp cận tốt trên internet. Đúng là công nghệ đã rất tốt và friendly với người mù, nhưng không thể phủ nhận vẫn còn một vấn đề lớn mà người mù chưa thể tiếp cận đó là hình ảnh. Mặc dù các hãng công nghệ đang cố gắng để hỗ trợ người mù xem ảnh qua AI, nhưng bước tiến vẫn chưa đáng kể. Mình hi vọng một vài năm nữa mọi thứ sẽ tốt lên.
Cách để các bạn có thể thử sử dụng chức năng dành cho người mù. Trong mỗi điện thoại dù là IPhone hay Android đều có một chương trình gọi là “Hỗ Trợ” trong phần cài đặt. Khi mở cài Hỗ Trợ ra, các bạ sẽ thấy tên riêng của Screen Reader tương ứng với từng hệ điều hành: TalkBack cho Android Smartphone, VoiceOver cho IPhone, Ipad, Macbook và Jaws hay NVDA trên máy tính Windows. Để bật Screen Reader, các bạn chỉ cần bật nó lên. Ngoài ra, các bạn có thể gọi trợ lý ảo của điện thoại và yêu cầu nó mở. Ví dụ, Android Smartphone thì các bạn nói “Ok Google làm ơn mở Talkback cho tôi” hoặc IPhone thì “Hey Siri please turn on VoiceOver”. Lưu ý: khi mở Screen Reader, điện thoại sẽ chuyển sang chế độ double taps sẽ không quen khiến các bạn tưởng điện thoại hư. Cứ bình tĩnh gõ hai lần liên tục vào ứng dụng và sử dụng thôi nhé.
Thông qua bài viết này, mình hi vọng các bạn hiểu thêm về người mù, cách tụi mình sống và làm việc cũng như thích nghi với thời đại. Cảm ơn các bạn rất nhiều. Mình sẽ chia sẻ thêm những điều mà các bạn đang hiểu lầm về người mù trong những bài viết sau. Chú thích thêm, người mù là không thấy 100% nhé các bạn yêu dấu(😊
