Câu trả lời nói thẳng ra: có Trời biết. Việc tính toán dân số chính xác ở Liên Xô lúc đó là bất khả thi nếu các bạn biết rằng năm 1937, Liên Xô từng có một cuộc điều tra dân số nhưng sau đó không công bố và các quan chức thực hiện cuộc điều tra năm đó bị tử hình. Do vậy, khả năng một số liệu ghi chính xác biến động dân số trong thời gian từ 1932-1933 là không có. Nhưng những nhà khoa học vẫn có thể dùng một số biện pháp Khoa học để đưa đến con số gần đúng.
Ở đây, tôi xin trích 2 bài báo của 2 học giả khác nhau về 2 nơi khác nhau tính toán về thiệt hại trong nạn đói ở Liên Xô năm đó: Kazakhstan và Ukraine. Cả 2 đều chung 1 nguồn: đăng trên Bản tin Dân số và Xã hội của, Trung tâm Nhân khẩu học và Sinh thái Nhân văn, Viện Dự báo Kinh tế, Viện Hàn lâm Khoa học Nga. Tuy nó cách đây gần 20 năm rồi, nhưng may mắn là chúng ta đã sinh ra Internet và những bài báo thế này sẽ được các cơ quan chính phủ của Nga lưu trữ. Tôi sẽ lọc ra các ý chính để dẫn đến kết quả, còn bài báo cụ thể sẽ đưa sau:
*Phần 1: Thiệt hại của Kazakhstan.
Tác giả: Alexander Alekseenko, Giáo sư Khoa Đông phương học thuộc Viện Lịch sử và Quan hệ Quốc tế, Đại học bang Altai, Liên Bang Nga.
Cơ sở duy nhất về dân số Kazakhstan (một nước Cộng hòa Trung Á xa xôi) thời đó là 2 cuộc điều tra dân số Liên Xô năm 1926 và 1939.
Năm 1926, dân số người Kazakh ở Kazakhstan là 3,116 triệu người. Từ đó cho đến năm 1939, không có thêm thống kê dân số cụ thể nào nữa. Do vậy, Giáo sư Alexander Alekseenko đã phải dự đoán dân số Kazakhstan trong điều kiện lý tưởng: tính toán thành phần độ tuổi dân số sinh sản, tỷ lệ sinh những năm trước đó và tỷ lệ tử vong,… để ra con số tỷ lệ gia tăng tự nhiên của Kazakhstan sẽ khoảng 1,5%/năm trong điều kiện bình thường.
Nếu theo cách tính đó, dân số người Kazakh năm 1930-1933 sẽ vào khoảng 3,886 triệu người.
Cho đến cuộc điều tra dân số năm 1939, dân số Kazakh là 2,328 triệu người.
Dữ kiện cuối cùng cần có ở đây là từ năm 1933 tới 1939, dân số Kazakhstan tăng thêm bao nhiêu. Giáo sư Alexander Alekseenko không làm được việc này. Nhưng có một người khác đã làm cho ông. Đó là vợ chồng Giáo sư M.Kh.Asylbekov và Tiến sĩ Zh.M.Asylbekova (xin lỗi tên người Kazakh rất khó dịch), làm việc cho Ủy ban Khoa học của Bộ Giáo dục và Khoa học Cộng hòa Kazakhstan.
Các con số tính toán nhờ vào kho tài liệu của Kazakhstan do giáo sư Asylbekov nghiên cứu đưa ra con số để Giáo sư Alekseenko sử dụng: 700 nghìn người sinh ra giai đoạn từ 1934-1939.
Với con số này, trừ đi chúng ta có 2,4 triệu – 0,7 triệu sẽ tính ra dân số Kazakhstan năm 1934 khoảng 1,7 triệu người.
Như vậy, lẽ ra dân số phải 3,8 triệu, chỉ còn 1,7 triệu, nghĩa là người Kazakh mất 2,1 triệu cư dân trong những năm đói kém. Và đây là con số được thừa nhận rộng rãi hiện nay nếu các bạn đọc về Kazakhstan thời đó.
Nhưng vấn đề ở chỗ, số 2,1 triệu dân mất đi này có phải do nạn đói không? Không. Một yếu tố tác động lớn đến dân số Kazakh là di cư. Và câu hỏi cuối cùng đặt ra ở đây là: bao nhiêu người Kazakh đã di cư?
May sao, con số này dễ tìm hơn do số người Kazakh di cư được thống kê bởi các nước xung quanh chứ không phải Liên Xô: Trung Quốc, Iran, Afghanistan,… Năm 1989, làn sóng người Kazakh ở nước ngoài ồ ạt trở về Kazakhstan đã khiến các cơ quan nước này thống kê lại số người ra đi trước kia. Ngày 16 tháng 9 năm 1989, báo Sự thật (Pravda) ở Kazakhstan tuyên bố con số: 200.000 hộ gia đình Kazakh đã rời đi trong những năm 30s, khoảng 1 triệu nhân khẩu.
Đến đây, Giáo sư Alekseenko không kết luận con số người chết đói. Nhưng chúng ta đều tính được số người chết đói = số người mất đi – số người di cư = 2,1 triệu – 1 triệu = 1,1 triệu người chết vì đói. Con số này không gây nhiều tranh cãi vì các nguồn khác nhau từ Nga hay phương Tây hầu hết đều thống nhất con số này. Tranh cãi chủ yếu là ở phần sau: số người chết ở Ukraine.
Nhận xét cá nhân: các tính toán của Giáo sư Alekseenko dựa trên các số liệu tốt nhất có thể có được. Những số liệu phải dùng phương pháp khoa học ở đây là:
-Tỷ lệ gia tăng dân số tự nhiên của người Kazakh do giáo sư Alekseenko tính.
-Số người Kazakh tăng thêm do giáo sư Asylbekov tính.
-Số người Kazakh di cư do Báo Pravda tính.
Độ chính xác của kết quả phụ thuộc vào tay nghề của những người nghiên cứu trên. Tùy các bạn nhìn nhận thế nào, còn tôi thấy khá chính xác.
Phần 1 hết. Phần 2 về số người ở Ukraine. Nói thật là giờ tôi đang ngồi đọc đây, hy vọng đến mai thông được.
