A : W.W. Lenzo, Tiến sĩ vật lý lượng tử,
┬┴┬┴┬┴┤･ᴗ･) ﾉ ├┬┴┬┴┬┴
Điều tôi sắp tiết lộ dưới đây phải nói là cực kỳ vô cùng khó tin,
Bởi 50% trong số chúng ta vẫn đang thực hiện nó sai cách,
Mà nữa là, 50% số người làm đúng lại hầu như chỉ là do ăn may!
* * * * *
Hồi những năm giữa độ tuổi 20, lúc đó tôi đang đạp xe đến phòng thí nghiệm vật lý, tôi phóng rất nhanh và để tâm trí tự do trôi nổi. Rồi tự dưng, tôi chợt nghĩ đến hình dạng của một sợi dây khi ta thắt nút kiểu bình thường; và sẽ thế nào nếu ta cứ thắt tiếp, rồi lại thắt tiếp nữa.
– Một đệ quy nút thắt –
Kiểu thắt nút cơ bản nhất – tức là luồn hai đầu của sợi dây chồng lên nhau rồi thắt lại – còn được gọi là trefoil – hình ba lá. Có hai loại trefoil, cái này tương xướng ngược chiều với cái kia (ảnh 1 + 2):
Ảnh 1 là trefoil Trái-Trên (TT), vì dây bên trái đè lên dây bên phải.
Ảnh 2 là trefoil Phải-Trên (PT), vì dây bên phải đè lên dây bên trái.
Ok, giờ hãy thử hình dung nếu ta kết hợp cả 2 kiểu nút thắt này nhé, sẽ có bốn khả năng như sau (*Vì thường khi buộc giầy chúng ta sẽ buộc 2 lần) :
TT + TT – thắt một nút hai lần
TT + PT – nút thắt đối lập
PT + TT – nút thắt đối lập
PT + PT – thắt một nút hai lần
Trước hết chúng ta sẽ đi vào phân tích trường hợp hai nút thắt đối lập :
Ảnh 3 là mẫu thắt PT/TT – thường được biết đến là nút vuông (còn được gọi là nút rạn).
Ảnh 4 là mẫu thắt TT/PT – cũng là một nút vuông, nó là hình ảnh phản chiếu của ảnh 3.
Nếu bạn kéo hai mẫu thắt này chặt hơn, hình vuông sẽ co lại dần thành một nút rất chắc chắn. Nếu bạn luồn đầu hai sợi dây qua hình vuông rồi mới thắt chặt lại thì bạn sẽ có được một nút thắt dây giày cơ bản, trông như thế này (Ảnh 5).
Hãy để ý là hai vòng dây do đoạn dây thừa tạo nên sẽ nằm ngang đối xứng một cách tự nhiên. Tên chính thức của nó là “nút trượt” từ mẫu thắt hình vuông – dù người ta thường hay gọi nó bằng một cái tên đơn giản là nút thắt nơ.
(Ngoài ra: *hơi lan man, ai thích thì vào link gốc đọc nhé*)
Điều đáng nói ở đây về nút thắt vuông là bạn càng giật nó mạnh (ví dụ như khi bạn chạy, thì mỗi lần chân tiếp đất đều sẽ gây một lực tác động lên nút thắt) – thì nó càng chặt hơn!
Giờ chúng ta sẽ xem xét tiếp người anh em song sinh của nó, mẫu thắt PT/PT (Ảnh 6) :
Chúng ta vẫn sẽ có một dạng hình lồng, nhưng các góc của chiếc lồng này bá víu vào nhau theo kiểu khác. Khi so sánh ảnh 6 với ảnh 3 và 4, ta sẽ nhận thấy sự khác biệt.
Để dễ phân biệt, ta sẽ gọi ảnh 3 và 4 là nút thắt vuông, còn ảnh 6 là nút thắt bà Vân.
Giờ ta sẽ thử siết chặt bà Vân lại để xem chuyện gì sẽ xảy ra (Ảnh 7)
Dây của mẫu nút bà cụ sẽ bắt đầu bị “xoay chiều”. Đây là từ chuyên ngành mô tả hiện tượng xảy ra khi bạn tác động lực vào nút thắt – chúng sẽ bắt đầu tái định hướng.
Nếu đã từng học hóa sinh, bạn biết rằng những hiện tượng tương tự thế này luôn xảy ra khi bạn đun nóng hoặc thay đổi độ pH của protein. Một số loại protein tương đối ổn định và một số thì không.
Nút thắt bà Vân bị xoay chiều ngay lập tức. Nút thắt vuông thì không. (Tuy về mặt kỹ thuật, nút vuông vẫn có thể bị xoay chiều nhưng chỉ khi bị tác động bởi một lực cực kỳ lớn)
Và giờ, đây là kết quả cuối cùng khi ta thắt chặt hết cỡ nút thắt bà Vân (Ảnh 8)
Và lý do vì sao đây là kiểu nút thắt tệ hơn là vì, bạn càng “cố đấm ăn xôi” – càng thắt chặt – thì nó lại càng lỏng lẻo. Bạn đi được vài trăm bước là phải cúi xuống buộc lại dây giày. Đi thêm vài trăm bước nữa, lại phải buộc lại. Rồi lại buộc, rồi lại buộcccc – Chỉ mỗi việc này thôi cũng hết ngày!
Và giờ là sự ‘tự thông não’ lớn lao mà tôi đã đạt được trong cuốc đạp xe hồi đó :
Từ hồi nhỏ, chúng ta đã học được rằng buộc giày phải thắt hai lần, nhưng nếu ta cứ vô thức mà buộc, thì tỉ lệ sẽ là 50% ra nút bà Vân – và nỗi thống khổ da diết của loài người khi cứ chốc chốc lại phải cúi xuống buộc dây từ đó mà phát sinh ra. Và phản xạ tự nhiên của cơ bắp sẽ khiến ta vô thức mà lặp đi lặp lại điều này suốt đời.
50% số còn lại, với bộ dây giày chắc chắn suốt ngày, thì lại hầu như không nhận thức được vận may của mình. Sáng dậy buộc dây, tối về cởi dây – chẳng ai mảy may nghĩ gì.
Sẽ là ngẫu nhiên khi bạn nằm trong số 50% này hoặc 50% kia. Kiểu như tùy xem phụ huynh nhà bạn thắt kiểu gì thì họ sẽ dạy bạn kiểu thắt y như thế.
(*Thông tin ngoài của OP, bỏ ko dịch)
Và từ đó, để có thêm sự củng cố cho phát kiến khoa học vĩ đại của mình, tôi chỉ việc nhìn chằm chằm vào giầy của người xung quanh :
Nếu đường cong dây giày nghiêng theo hướng nhất quán trái/phải hoặc phải/trái, thì đó là một nút vuông. BUỘC TỐT.
Nếu đường cong dây giày chỉ về phía ngón chân, thì đó là đệ bà Vân. BÁCH NHỤC !!
Thật vậy, những gì tôi phát hiện ra là, một nửa trong số những người mà tôi đã gặp : các nhà vật lý, kỹ sư, quản trị viên và nhân viên bảo vệ sẽ buộc theo kiểu bà Vân; và nửa còn lại thì buộc kiểu vuông. (Có tham khảo một chút dữ liệu từ SLAC)
Hãy nhớ, việc bạn thắt nút như thế nào không liên quan đến việc bạn thông minh như thế nào, và cũng chẳng liên quan đến việc bố mẹ bạn xuất sắc và giàu có ra sao.
