Không.
Giả thuyết Chạy bền, được đề xuất bởi Dennis Bramble và Daniel Lieberman, không thực sự hợp lý với tôi, và có nhiều chứng cứ thực tế chống lại hơn là ủng hộ nó.
Giả thuyết Chạy bền cho rằng hình thức vận động chính của con người là chạy, không phải là đi bộ. Nếu điều này là sự thực, tại sao con người lại đi bộ đến 99% thời gian và chỉ chạy có 1%? (ừ đấy, tôi bịa 2 con số này ra, nhưng bạn hiểu ý tôi mà)
Hơn nữa, con người dễ bị chấn thương hơn khi chạy bền nhiều như giả thuyết này đề xuất. Nếu cơ thể chúng ta sinh ra để chạy, chúng ta sẽ cần phải thích nghi tốt hơn để tránh bị thương khi săn bắt trên quãng đường 20km.
Kể cả những vận động viên chân trần chạy theo những chỉ dẫn hợp lý vẫn gặp rất nhiều chấn thương. Tôi nghe đã thấy không thuận tự nhiên rồi. Sự thực là con người có thể đi bộ suốt ngày trong hàng tuần, hàng tháng mà không gặp chấn thương gì. Nhưng nếu bắt chúng ta chạy bền mỗi ngày? Cơ thể sẽ nhanh chóng kiệt quệ mà thôi.
Để có thể chạy bền, cơ thể chúng ta phải được rèn luyện rất vất vả, và kể cả có được rèn luyện kỹ càng rồi thì vẫn rất dễ bị chấn thương. Rõ ràng là sự rèn luyện này không xảy ra một cách tự nhiên trong quá trình tiến hóa.
Theo tôi, con người là loài săn mồi mai phục sử dụng những công cụ thô sơ như mũi lao (Giả thuyết Chạy bền cũng ghi nhận rằng người vượn sử dụng giáo trong các cuộc đi săn – điểm mấu chốt là con người sử dụng cách chạy bền áp sát con mồi đủ gần để sử dụng mũi giáo) và các chiến thuật phức tạp như mồi nhử, bao vây, ngụy trang, đặt bẫy… để giết con mồi. Việc mai phục rồi giết hoặc làm bị thương chúng bằng cách ném lao rồi đuổi theo chúng đến chết dễ dàng hơn nhiều. Dù con người có thể săn mồi bằng sức bền, thì với bộ não và trí khôn phát triển, đương nhiên chúng ta sẽ chọn cách nhẹ nhàng hơn, và săn mồi mai phục dễ dàng hơn nhiều so với săn mồi bằng sức bền
Một điều khác cần nhớ: chúng ta thường lãng mạn hóa cuộc săn đuổi đến khi con mồi mệt mỏi, và chúng ta nghĩ rằng chắc con thú chỉ bỏ chạy được 1 2h là cùng. Trong thực tế, một cuộc đi săn sức bền kéo dài trong nhiều ngày. Tộc người Kalahari Bushmen sẽ săn một con thú trong vài ngày, bởi từng đấy thời gian mới đủ để làm nó kiệt sức. Các thợ săn không thực sự chạy suốt quãng thời gian theo đuôi con mồi. Họ tập hợp thành các nhóm nhỏ, làm con mồi bị thương sau khi mai phục nó, bám theo dấu vết nó để lại, nghỉ ngơi, ngủ, và cuối cùng là giết nó sau một vài ngày săn đuổi. Đó mới là sự thực về cuộc đi săn sức bền, không phải phiên bản đẹp đẽ chạy theo con thú vài giờ rồi nhìn nó khuỵu gối vì quá nóng.
Những người đề xuất Giả thuyết chạy bền thích chỉ ra rằng vẫn còn nhiều bộ lạc ngày nay sử dụng sức bền để đi săn – thậm chí lấy tộc người Kalahari Bushmen ở trên ra làm ví dụ. Có nhiều tài liệu cho những cuộc đi săn như vậy, dù vẫn còn nhiều tranh cãi xung quanh (“nguồn tin tiết lộ rằng phần lớn các cuộc đi săn là nhằm mục đích ghi hình hơn là tự phát, và không nhiều cuộc đi săn kết thúc thành công. Những lần săn thành công phụ thuộc vào các yếu tố ngoại cảnh như là thợ săn có thể dừng lại để lấy nước”).
Góc nhìn này chưa thực sự hoàn thiện, nhất là khi có vô số các bộ lạc áp dụng phương thức mai phục, ví dụ như tộc Baka ở Cameroon. Và tại sao? Săn mồi mai phục hiệu quả hơn một triệu lần so với săn mồi sức bền.
Nhiều loài người tiền sử được phát hiện là đã phục kích nhiều đàn linh dương và các động vật ăn cỏ khác ở Thung lũng Tách giãn Lớn, Kenya. Nghiên cứu của Giáo sư Henry Burn về các trại giết mổ cổ đại ở Tanzania cho thấy người Homo habilistrong thời đỉnh cao của họ đã săn bắn một cách chọn lọc các con vật để lấy thịt từ 2 triệu năm trước. Người Homo habilis đã sử dụng các mũi lao để đi săn, và việc ăn thịt cho phép họ tiến hóa thành những loài người bậc cao hơn như Homo ergaster, sau đó là Homo erectus và cuối cùng là Homo sapiens. Có rất nhiều nghiên cứu về việc người tiền sử săn mồi bằng cách mai phục.
Việc phát hiện trại giết mổ có niên đại 2 triệu năm là đòn chí tử vào Giả thuyết Chạy bền của Lieberman, bởi nó phụ thuộc vào việc thiếu các bằng chứng khảo cổ về việc săn bắn và các công cụ săn bắn của con người trước thời điểm 200.000 năm. Lieberman kết luận rằng con người đã phải đi săn mà không có công cụ gì, và do đó chỉ có thể dựa vào việc chạy bền thôi. Nhưng với các mũi lao và các chiến thuật săn bắn có niên đại 2 triệu năm, vào thời điểm mà Homo habilis và Homo australopithecus đang dần tiến hóa lên thành Homo ergaster, giả thuyết này đã không còn điểm tựa.
Hoàn toàn có khả năng là vào thời tiền sử, ở những nơi mà con người phải sống trên các savannah mênh mông, đã có những người tiến hóa thành những kẻ chạy bền, nhưng ở các khu rừng mưa nhiệt đới và các địa hình khác, săn mồi bằng cách mai phục rõ ràng là dễ dàng hơn. Và con người sẽ không cần phải tiến hóa theo hướng chọn lọc sức bền, mà thay vào đó sẽ chọn lọc theo bộ não – thứ cần thiết cho các chiến thuật phục kích, cho các mối quan hệ gắn kết trong cuộc đi săn, và cho trí tuệ cần để sử dụng các loại công cụ.
Có lẽ Homo habilis hay Homo ergaster đâu đó được sinh ra để chạy. Nhưng Homo sapiens đã tiến hóa qua mức đó và sử dụng đầu óc để đi săn.
