Ngoài những nhân vật nổi tiếng sẵn sàng xông pha vì nợ nước thù nhà như bà Trưng, bà Triệu, Nguyễn Thị Niên… trong dân gian vẫn còn lưu truyền câu chuyện của rất nhiều người phụ nữ bình thường khác, vì bảo vệ gia đình, vì căm thù cái ác mà làm những việc khiến cả đấng mày râu hẳn cũng vừa sững sờ vừa cảm phục.
– Giang Thị Tuyết: Thời giặc Minh xâm lược nước ta, quan quân giặc thấy gái đẹp thường ve vãn. Cô bàn với chồng mang con đi trốn, còn cô ở lại, lấy lý do làm giỗ cha chồng, mở tiệc mời gã quan trấn thủ và quân lính hơn 40 tên đến. Xung quanh nhà, cô đào hào, cắm chông sắt, bên trong hào lại chất củi đổ dầu. Chờ khi giặc đã uống đến say mèm, cô đốt lửa, dẫn đường cho chúng chạy. Đám giặc chạy theo đường cô dẫn, vượt lửa cũng chết, mà không vượt cũng chết, không ai thoát, bản thân cô cũng nhảy xuống giết tự tử. Thời Lê Thái Tổ, cô được vinh danh, xây miếu thờ trên nền nhà cũ.
– Tống Thị Phúc: Nhà nghèo, chồng ốm yếu. Có tên quan thấy cô xinh đẹp, mang tiền đến cho, nhưng cô không nhận, doạ nạt thế nào cô cũng không theo. Nhân lúc cô vắng nhà, hắn bắt giam chồng con cô. Cô biết chuyện, đến xin hắn thả chồng con mình, hứa hẹn sẽ quay về cùng hắn. Sau khi chồng con đã được thả ra, cô quay về, uống rượu với tên quan, lại bảo hắn mời cả đám tay sai cùng uống. Đến khi cả bọn đã ngà ngà say, cô rút dao, chém chết cả 10 tên. Cô nhảy sông tự tử nhưng không chết, dạt vào bờ, sau tìm đường đoàn tụ với chồng con. Về sau, cô được vinh danh, ban biển vàng.
– Tống Thị Thanh: Nhà nghèo, có tên quan khâm sai ve vãn, họp mưu cùng tên lý dịch quan sở tại, ép cô lấy hắn. Cô không chịu, chúng bắt mẹ cô bỏ rọ trôi sông. Cô mang con đi gửi, sau đó nhân đêm giết chết tên lý trưởng, quan huyện cùng đồng loã, tất cả 6 tên, rồi đi thuyền ra sông tự tận.
– Cao Thị Hán: Nhà nghèo, hiếu học và xinh đẹp. Có nhà giàu nọ muốn cưới cô cho con họ, nhưng cô có ý trung nhân nên từ chối. Nhà nọ cấu kết tên lý trưởng, vẽ ra số thuế gấp chục lần, bắt nhà cô đóng, rồi bắt cả nhà cô giam lại. Cô vờ trúng kế, đến bàn bạc xin cho cả nhà về, hẹn lấy chồng xong sẽ có tiền đóng thuế. Hôm sau cô cướp được một chiếc thuyền, chở gia đình đi trốn, xong một mình cô quay trở lại, mang kiếm giết chết vợ chồng nhà lý trưởng và cả nhà giàu đã ép hôn mình, hơn 10 người. Được sự giúp sức của 3 cô bạn gái, cô giết thêm 6 tên lính nữa, rồi xuống thuyền tẩu thoát.
– Ngô Thị Huy: Nhà nghèo, cùng chồng sinh được ba đứa con trai. Quan tri huyện thông đồng với tên xã trưởng, lừa bắt cô về, dụ dỗ bức ép cô lấy hắn. Cô từ chối, hắn toan làm nhục, cô dùng ghế đập chết hắn, rồi trốn về nhà. Sau khi lo liệu cho chồng con đi trốn, cô quay lại giết cả nhà tên lý trưởng. Bị 6 tên lính bao vây lùng bắt, cô dùng dao dài đâm chết được 3 tên, rồi tự sát. Thời vua Gia Long, cô được vinh danh, lập đền thờ.
– Hoàng Thị Nghĩa: Nhà nghèo, lúc 47 tuổi cùng chồng vào rừng lấy củi. Chồng bị hổ vồ, bà lấy dao chém chết hổ. Thời vua Thiệu Trị, bà được vinh danh.
– Nguyễn Thu Phương: Nhà nghèo, chồng ốm yếu, lại thường bị tên lý trưởng thúc thuế sưu. Đám lý lệ không thu được thuế, đánh đập chồng cô, cô lăn đến ôm chân chúng xin tha, hẹn ba ngày sau mang tiền nộp đủ. Cô trộm chiếc thuyền, chở chồng con đi trốn nhà người bạn, rồi quay lại, hẹn lý trưởng cùng bốn tên tay sai đến để nhận tiền. Chúng vào nhà, cô dùng dao mác chém chết cả 5 tên, rồi ra sông tự tử. Thời vua Tự Đức, cô được vinh danh, lập đền thờ.
*
Tài liệu tham khảo: Đại Nam nhất thống chí, Tân biên Nam Định tỉnh địa dư chí lược.
Trừ bà giết hổ, những người còn lại đều là gái Nam Định cả. Nhắc Nam Định, lại nhớ triều Trần…
