Nguồn: Thiên Nam Lịch Đại Hậu Phi – 天南歷代后妃
Ngày nay khi đề cập đến triều đại nhà Trần, Hưng Đạo vương Trần Quốc Tuấn có thể nói là một biểu tượng của triều đại này. Vì thế, những nhân vật xoay quanh hoặc có liên hệ với ông ít nhiều cũng được biết đến.
Song, không phải ai cũng được chú ý như vậy, đặc biệt là người em gái có vị trí chính trị rất đặc biệt và có thể nói đã góp phần không nhỏ trong hào quang lừng lẫy của ông.
Bà là Nguyên Thánh Thiên Cảm Hoàng Thái hậu, chính hậu duy nhất của Trần Thánh Tông và là mẹ ruột của Trần Nhân Tông.
____________________
Trái ngược với hầu hết các Hoàng hậu nhà Trần, câu chuyện về Nguyên Thánh Thái hậu lại được ghi nhận cực kì khiêm tốn.
Chúng ta chỉ biết bà có tên là [Thiều; 韶], là con gái thứ 5 của An Sinh vương Liễu và là em gái của Trần Quốc Tuấn. Cái tên “Thiều” của bà có nghĩa là “đẹp”, thường được ghi trong cụm từ “thiều quang” hay “thiều hoa”.
Theo vai vế, bà là cháu gọi Trần Thái Tông bằng chú, là chị họ của người chồng tương lai Thái tử Trần Hoảng, vì cha bà An Sinh vương là anh cả. Vị trí thứ 5 trong số các con gái của An Sinh vương cho thấy bà có lẽ ít tuổi hơn Thái tử Hoảng độ chừng 4 đến 5 tuổi, hoặc ít ra là bằng tuổi.
Câu chuyện về Thiều Cơ không hề được ghi nhận nhiều, tuy nhiên cũng đủ để cho chúng ta thấy một điểm rất thú vị. ĐVSKTT đã ghi rõ tiền trình của bà trước khi phong làm Hoàng hậu:
Năm Nguyên Phong thứ 8 (1258), mùa xuân, tháng 2, Thái tử Trần Hoảng lên kế vị, cải nguyên thành Thiệu Long nguyên niên. Xưng Nhân Hoàng (tức Thánh Tông).
Mùa thu, tháng 8, nạp con gái thứ 5 của An Sinh vương tên là Thiều làm Thiên Cảm phu nhân. Ít lâu sau lại phong làm Hoàng hậu.
Mùa đông, tháng 11, ngày 11, sinh hạ hoàng trưởng tử Khâm (tức Nhân Tông).
Điều này cho thấy là gì? Là Thiều Cơ đã mang thai con của Trần Thánh Tông trước khi được sách phong làm Hoàng hậu, là điều mà ngoại trừ Hiển Từ Thái hậu trước đó, thì không một Hoàng hậu nào khác của nhà Trần tương tự như vậy.
Dựa theo việc Thiều Cơ có thai trước với Thánh Tông, chúng ta có thể thấy rõ bà vốn không phải là nhân tuyển chắc chắn để chọn làm Hoàng hậu. Vụ việc này gần như là cố tình để “danh chính ngôn thuận” vậy.
Ở thời điểm này, An Sinh vương đã qua đời (điểm đặc biệt là ông qua đời vài tháng sau sự việc cướp dâu của Trần Quốc Tuấn), người có quyền hành khi đó ngoài Trần Thái Tông còn có Thái sư Trần Thủ Độ.
Thử suy luận một chút. Xét về lợi ích của cuộc hôn nhân giữa con gái An Sinh vương và Thái tử Trần Hoảng, vào thời điểm nền chính trị khi đó cần ràng buộc của hai nhánh hoàng tộc, thì quả thật cả Thái Tông lẫn Trần Thủ Độ đều sẽ dễ dàng tán thành đám cưới này. Khó có lý do một trong hai, hoặc cả hai lại ngăn cản điều này xảy ra để Thiều Cơ phải hành động như trên. Trừ phi người được chọn làm Hoàng hậu theo dự tính là một người khác chứ không phải là bà.
An Sinh vương có ít nhất 5 con gái, ngoài Thiều Cơ thì 4 cô gái khác hẳn đã đến độ tuổi trưởng thành. Trong 4 cô gái này thường vị trí cô cả, hoặc cô thứ 2 sẽ là nhân tuyển hợp lý nhất cho vị trí Hoàng hậu tương lai, vì quan niệm thời xưa đều phải xét theo thứ tự trong gia đình. Và việc “cô con gái thứ 5” là Thiều Cơ bỗng nhiên mang thai, rồi trở thành Hoàng hậu, có khả năng cao đều là chủ ý muốn nắm bắt vị trí Hoàng hậu về cho bản thân.
Nếu khả năng này là đúng, thì quả thật cô em gái Thiều Cơ không hề kém cạnh ông anh Trần Quốc Tuấn về độ “liều ăn nhiều” của mình.
Trước đó vài năm, Trần Quốc Tuấn đã dùng chiêu “tiền trảm hậu tấu” khiến Thiên Thành công chúa trở thành cô dâu của mình, thì Thiều Cơ với chiêu thức mà ngày nay người ta gọi là “ăn cơm trước kẻng”, cô con gái thứ 5 của An Sinh vương nghiễm nhiên thành Mẫu nghi thiên hạ.
Kết quả của sự “liều” này là vị trí Hoàng hậu cao quý, và sinh ra vị Hoàng đế có thể nói là nổi tiếng nhất thời nhà Trần, Phật hoàng Trần Nhân Tông.
____________________
Tranh: Trần Hoảng và Thiều Cơ, vẽ bởi Đăng Thiên
Hoàng đế mặc long bào màu trắng, đội mũ phù dung của Đạo giáo – triều phục tiêu biểu của các Hoàng đế nhà Trần.
