Loạn Tam vương (chữ Hán: 三王之亂 Tam vương chi loạn) là một cuộc nổi loạn do 3 hoàng tử nhà Lý gây ra năm 1028, ngay sau khi Lý Thái Tổ băng hà và Thái tử Khai Thiên vương Lý Phật Mã nối ngôi. Loạn Tam vương do các hoàng tử là Vũ Đức vương (武德王), Dực Thánh vương (翊聖王) và Đông Chinh vương (東征王) gây ra do muốn giành ngôi với Khai Thiên vương.
Năm 1028 Lý Thái Tổ băng hà, chưa tế táng xong thì các hoàng tử là Vũ Đức vương (武德王), Dực Thánh vương (翊聖王) và Đông Chinh vương (東征王) đã đem quân đến vây thành để tranh ngôi của Thái tử.
Bấy giờ các quan đứng đầu là Lý Nhân Nghĩa xin Thái tử Phật Mã cho đem quân ra thành quyết thắng thua một trận. Khi quân của Thái tử và quân các vương đối trận, thì quan Vũ vệ tướng quân là Lê Phụng Hiểu rút gươm ra chỉ vào Vũ Đức vương mà bảo rằng:
“Các người dòm ngó ngôi cao, khi dễ tự quân, trên quên ơn tiên đế, dưới trái nghĩa tôi con, vậy Phụng Hiểu xin dâng nhát gươm này!”
Nói xong tướng quân Lê Phụng Hiểu phi ngựa xông vào chém Vũ Đức vương chết ngay tại trận. Quân các vương trông thấy sợ hãi bỏ chạy cả. Dực Thánh vương và Đông Chinh vương cũng phải chạy trốn.
Cũng trong năm 1028, nghe tin Vũ Đức vương bị giết trong cuộc chiến ngai vàng, Khai Quốc vương đóng ở phủ Trường Yên (Hoa Lư) lòng càng bất bình, cậy có núi sông hiểm trở bèn đem phủ binh làm phản. Lý Thái Tông thân chinh đi đánh. Ngày đến Trường Yên, Khai Quốc vương đầu hàng và được miễn tội chết, chức vụ cũng được giữ nguyên.
Dẹp xong loạn Tam vương, ngày Kỷ Hợi (tức ngày 1 tháng 4 năm 1028), Thái tử Lý Phật Mã lên ngôi, tức là Lý Thái Tông.
Về sau, Dực Thánh vương và Đông Chinh vương xin về chịu tội. Thái Tông nghĩ tình cốt nhục bèn tha tội cho, và lại phục chức cũ cho cả hai người.
Cũng vì sự phản nghịch của Tam vương, Lý Thái Tông mới lập lệ: cứ hàng năm, các quan phải đến đền Đồng Cổ (nay thuộc Phường Bưởi, Quận Tây Hồ, Hà Nội) làm lễ đọc lời thề rằng:
Làm con phải hiếu, làm tôi phải trung, ai bất hiếu bất trung, xin quỷ thần làm tội.
Các quan ai trốn không đến thề, phải phạt 50 trượng.
Lý Thái Tông khác với Đường Thái Tông năm nào với Sự biến cửa Huyền Vũ khi ông không tắm máu người trong dòng tộc như vua Đường, hai trong ba kẻ làm loạn đều được tha mạng, thậm chí chức vụ còn được giữ nguyên. Tuy nhiên, giống như Đường Thái Tông, Lý Thái Tông sau khi lên ngôi đã bắt tay ngay vào việc phát triển Đại Cồ Việt, bước đầu mở ra thời kì hoàng kim cho triều Lý.
